'We weten nu hoe we verder moeten'

Onderzoeksbureau DWA heeft de afgelopen vijf maanden de meest kansrijke alternatieven voor aardgas in de Oranjewijk en het westelijke deel van het Doeskwartier op een rijtje gezet. De uitkomst is niet verrassend: een collectief warmtenet met hoge temperatuur is zowel wat betreft kosten als wat betreft de rompslomp voor de bewoners de meest gunstige optie.

Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Werkgroep Oranjewijk. Deze bestaat uit twaalf bewoners, aangevuld met drie gemeenteambtenaren en een vertegenwoordiger van woningcorporatie Rijnhart Wonen. Met Bart van Konijnenburg, de onafhankelijke voorzitter van de werkgroep, zoomen we in op de resultaten en wat die betekenen voor het vervolgtraject.

Voordat DWA aan de slag ging, had de werkgroep al het vermoeden dat een collectief warmtenet op hoge temperatuur uit de bus zou rollen als beste methode om woningen te verwarmen als de gasgestookte CV ketels de deur uit gaan. Maar het is natuurlijk niet de enige mogelijkheid. Daarom wilde de werkgroep wilde alle plussen en minnen van de verschillende alternatieven op tafel hebben voordat de volgende stap richting een aardgasvrije wijk gezet kan worden.

"De verschillende opties zijn doorgerekend door mensen die er echt verstand van hebben. We zijn , dan ook blij met het rapport", zegt Van Konijnenburg. "Aan de andere kant roepen de antwoorden die we hebben gekregen ook weer nieuwe vragen op. Maar we weten nu wel zeker wat het beste alternatief is. En we weten nu hoe we verder moeten."

Drie alternatieven

Het onderzoeksbureau startte aan het begin van de zomer met een inventarisatie van de verschillende typen woningen in de wijk. Met name de isolatiegraad van de huizen is immers een belangrijke factor bij het bepalen van reële alternatieven voor aardgas. Vervolgens zijn drie van die alternatieven uitgediept: verwarmen met elektriciteit waarbij warmtepompen worden ingezet, het gebruik van hernieuwbare gassen, en de aanleg van een collectief warmtenet.

De werkgroep had vooraf al ingeschat dat verwarmingstechnieken met warmtepompen, die warmte uit de lucht of de bodem halen, zouden afvallen als voorkeursoptie, vertelt Van Konijnenburg. Probleem is dat dit lage temperatuursystemen zijn waarmee alleen uitstekend geïsoleerde huizen comfortabel warm te krijgen zijn. En verreweg de meeste woningen in het projectgebied hebben energielabel D, E of zelfs F. Matig tot zeer slecht geïsoleerd dus. "We hadden al het vermoeden dat de 'all electric optie' een hele kostbare zou zijn en dat wordt in het onderzoek bevestigd. Dat zit hem in twee dingen: je huis moet verbouwd worden om het voldoende te isoleren en de aanschafprijs van de benodigde apparatuur is hoog. Al is hier vanuit het Rijk wel subsidie voor beschikbaar"

Het was dus al snel helder: wil je bewoners niet op torenhoge kosten jagen, dan zit je vast aan een hoge temperatuur verwarmingssysteem. Als de aangevoerde warmte minimaal 70 graden Celcius is, hoeft niet direct ingrijpend geïsoleerd te worden en kunnen de bestaande radiotoren gewoon in gebruik blijven. "Zo'n systeem hebben we nu met aardgas, maar daar moeten we vanaf vanwege de CO2 uitstoot. Dan kun je zeggen: we gaan over op een ander gas, biogas of waterstofgas. Maar de verwachting is dat daar voorlopig niet genoeg van beschikbaar is en bovendien schetst DWA dat zowel groengas als waterstofgas te duur worden. Een collectief warmtenet is een optie die wèl financieel aantrekkelijk is. Als dat buizennetwerk water met voldoende hoge temperatuur naar de wijk brengt, heb je niet zoveel aanpassingen in de woningen nodig."

Waar komt de warmte vandaan?

De volgende vraag is waar je die warmte dan vandaan haalt. Een vraag die nog wijd open staat, volgens Van Konijnenburg. "DWA doet daar geen harde uitspraken over. Daar is eerst nog verder onderzoek voor nodig." Wel wordt een aantal opties genoemd. De veelbesproken Warmterotonde, die restwarmte uit het Rotterdamse havengebied naar onze regio moet gaan brengen, is daar natuurlijk één van. Maar er zijn ook andere, lokale mogelijkheden. Zoals warmte uit oppervlaktewater. In de zomer sla je water van zo'n 20 graden op in de grond, 's winters haal je dat weer naar boven en verwarm je het bij tot 70 graden om de huizen mee te verwarmen. DWA noemt de Doeshaven, die hemelsbreed maar een paar honderd meter van de Oranjewijk af ligt, als een plek waar ruim voldoende bruikbaar water aanwezig is.

Advies

Voor de werkgroep is in ieder geval duidelijk welk pad nader verkend moet worden. Van Konijnenburg: "Op basis van het DWA rapport brengen de bewoners uit de werkgroep een advies uit aan het gemeentebestuur. Daarin raden we aan om de optie van een collectief hoge temperatuur warmtenet verder te onderzoeken. We zijn heel benieuwd hoe de gemeente daar tegenaan kijkt."

De gemeente gaat zelf nog onderzoeken of een subsidie vanuit het Rijk mogelijk is in het kader van het Programma Aardgasvrije Wijken. Enige haast is wel geboden; de deadline voor de aanvraag is 1 april.

Actief de wijk in

Richting de inwoners van de Oranjewijk en het Doeskwartier West is het de afgelopen vier maanden stil geweest. Er was ook geen nieuws te melden, zegt Van Konijnenburg. "Het onderzoek van DWA liep namelijk nog. Wel is er achter de schermen door de werkgroep enorm veel gedaan. Dit was voor de wijk natuurlijk niet zichtbaar, maar ik ben echt onder de indruk van de betrokkenheid en inbreng van de bewoners in de werkgroep."

"Het onderzoek is nu klaar, dus we gaan actief de wijk in met de resultaten. Eerst met een Goed krant die begin december op de mat ligt en waarin een korte samenvatting staat van het DWA rapport. Voor wie dat wil, is op de website www.leiderdorp.nl/oranjewijk het hele rapport te lezen. Op 14 december zijn we in de wijk bij 't Buurthuis om informatie te geven en vragen te beantwoorden."

In de komende periode wil de werkgroep inventariseren of de bewoners van de Oranjewijk en het Doeskwarier West de conclusies uit het DWA rapport onderschrijven en een hoge temperatuur warmtenet zien zitten als toekomstige warmtevoorziening voor de wijk. Belangrijk om te weten, want DWA heeft becijferd dat een warmtenet alleen rendabel is te maken als minimaal 60 tot 70 procent van de woningen erop aansluit.

Het zijn uiteindelijk de bewoners die de doorslaggevende stem hebben in de manier waarop de energietransitie in hun wijk plaatsvindt, benadrukt Van Konijnenburg. Eén ding staat voor hem als een paal boven water: steun voor een collectief warmtenet kan je wel vergeten als dat duurder uitpakt dan aardgas. "Dat nemen we ook mee in ons advies aan de gemeente. Er moet op de een of andere manier een totaalpakket aan de bewoners aangeboden worden waarin ze uiteindelijk niet meer kwijt zijn aan hun energie dan nu."

Dit is de achtste aflevering van de serie 'Van het gas af'. In deze serie In de serie volgen het Leiderdorps Weekblad en Unity.NU via een reeks krantenrubrieken en minidocumentaires hoe de Oranjewijk en het Doeskwartier-West op weg gaan naar een gasvrije toekomst. Klik hier voor de bij deze aflevering behorende minidocumentaire.