Hoera, de vogels zingen weer!

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.

Vrijwel iedereen beleeft plezier aan vogels. We kijken graag naar ze, speuren onwillekeurig de hemel af als we iets door de lucht zien schieten. Menigeen koestert de wens om te vliegen. De uitdrukking 'zo vrij als een vogel in de lucht' kent iedereen. Voor iemand die de vogels beter wil leren kennen, is zien niet genoeg. Want juist hun zang fascineert. Soms wonderschoon, denk aan de nachtegaal of merel in de avondschemering, soms irritant; zoals het geschetter van halsbandparkieten. Waarom zingen ze? Wanneer en wanneer niet? Waarom horen we ze minder of zelfs helemaal niet meer in de zomer?

Vogels zingen onder invloed van het zonlicht, het licht maakt de voortplantingshormonen 'wakker' Op zonnige winterdagen horen we ze meteen; de zingende kool-, en pimpelmezen. Pas in het voorjaar komt het hele vogelkoor - net even voor dat de zon opkomt- op gang. Als het nog donker is neemt de zanglijster hoog in de boom luid zingend de aftrap met zijn gevarieerd lied. De oplettende luisteraar herkent de drievoudige herhaling van de deuntjes. Al snel wordt de zanglijster gevolgd door anderen. Iedere vogel heeft zo zijn eigen startmoment.

Waarom zingen ze zo vroeg? Ornithologen (vogeldeskundigen) menen dat een van de redenen om zo vroeg van je te laten horen, is duidelijk te maken dat je nog leeft. De nacht is vol gevaren. Vogels kunnen gepakt zijn door een uil, vos of kat. Stiekem kunnen andere mannetjes jouw gebied binnengevlogen zijn. Iedere vogel streeft naar een eigen broed- en voedselgebied. De boodschap luidt: dit gebied is niet beschikbaar. Om te laten zien hoe sterk hij is, zingt hij zo hard, krachtig en gevarieerd mogelijk. Hiermee vergroot hij zijn kans om concurrerende mannetjes weg te jagen.

Tegelijkertijd trekt hij de aandacht van de vrouwtjes, een niet onbelangrijke reden. Hij verleidt hen met zijn gefluit (waar heb ik dat vaker gezien?). Met zijn stoere zang probeert hij het vrouwtje - en soms zelfs meerdere - te verleiden tot paren. Zingen leren vogels al doende, dus de kwaliteit van zijn zang zegt iets over zijn kunst van overleven. Met zijn zang wil de vogel ook tonen dat hij een sterke partner en vader kan zijn. Want 80-90 procent van de vogels overleeft het eerste jaar niet - en hij wel. Zodra de partner is gevonden, er gebroed wordt of de jongen gevoerd, neemt het gezang af tot een totale verstilling in de zomer. Zingen is risicovol, het trekt ook ongewenste aandacht, die van belagers. Single mannetjes blijven vaak de hele zomer door zingen - tot hun hormonen uitgedoofd zijn. Sommige soorten willen in de nazomer zingend hun voedselgebied weer veilig stellen. Onder hen neemt de roodborst een aparte plaats in, hij komt van ver om in ons land de winter door te brengen. Kost wat kost moet hij zijn voedselgebied afbakenen. Vandaar dat we ook in de winter regelmatig roodborsten horen en zien zingen.

Tekst: Maddy van Holland