‘Gasvrij maken Oranjewijk lukt niet zonder financiële steun Rijksoverheid’

Rik van Woudenberg is sinds half januari wethouder van onder meer duurzaamheid in Leiderdorp. Daarmee heeft D66-er het stokje overgenomen van VVD-er Willem Joosten, die in 2018 startte met de verkenning van de mogelijkheden om de Oranjewijk en het Doeskwartier-west aardgasvrij te maken. Van Woudenberg heeft zich inmiddels ondergedompeld in het dossier en voor hem is één ding duidelijk: om de energietransitie in dit deel van Leiderdorp kans van slagen te geven, is financiële steun van de landelijke overheid nodig.

De werkgroep Oranjewijk, die bestaat uit een twaalftal bewoners, drie gemeenteambtenaren en een vertegenwoordiger van woningcorporatie Rijnhart Wonen, heeft vorig jaar uitgebreid gezocht naar alternatieven voor aardgas in de Oranjewijk en het Doeskwartier-west. Bij zijn aantreden kon Van Woudenberg meteen aan de slag met het advies dat de werkgroep in december heeft uitgebracht. Daarin wordt het college aangeraden in te zetten op de ontwikkeling van een hoge temperatuur warmtenet. Dat vergt de minste aanpassingen aan de veelal matig geïsoleerde woningen en is voor de bewoners de goedkoopste optie (zie ook aflevering 9 van deze serie, verschenen in de krant van 12 januari 2020).

Peiling naar betrokkenheid

In het vervolgtraject moeten verschillende sporen tegelijkertijd gevolgd worden, zegt Van Woudenberg. “In eerste instantie willen we weten hoe het staat met de betrokkenheid van de bewoners; is iedereen op de hoogte van het onderzoek naar een alternatieve warmtevoorziening in hun wijk en de uitkomsten daarvan, met welke vragen zitten ze, hebben ze zelf ideeën over het gasvrij maken van hun woning.” Het plan is om nog deze maand huis-aan-huis een vragenlijst in de bus te doen. “We hopen zo al een eerste indruk te krijgen van de betrokkenheid bij de opgave en de steun voor een warmtenet want een project als dit kan alleen slagen als een groot deel van de wijk meedoet.”

Zoektocht naar financiële middelen

Tegelijkertijd start de zoektocht naar financiële middelen. Een kolfje naar de hand van Van Woudenberg, die bijna dertig jaar ervaring als financieel manager en controller in het bedrijfsleven meebrengt. “We moeten kijken op welke wijze we geld kunnen vinden voor dit project. Uiteindelijk wil je een businesscase kunnen maken die onderaan de streep rendabel is.” In het kader daarvan tast de gemeente de markt af. Is er een marktpartij die interesse heeft om een warmtenet in de Oranjewijk te ontwikkelen, en zo ja wat zijn daarbij de voorwaarden?

Maar met de markt alleen ga je het niet redden, is de overtuiging van Van Woudenberg, financiële hulp van de landelijke overheid is onontbeerlijk. “Ik denk dan aan een financieringsconstructie, wellicht een revolving fonds - een pot geld die zichzelf (deels) aanvult met opbrengsten - waarmee gemeentes en inwonersinitiatieven tegen lage rentes geld kunnen investeren in de energietransitie.”

Aanvraag proeftuinen

Daarnaast is de gemeente bezig met een subsidieaanvraag voor de tweede ronde van de proeftuinen aardgasvrije wijken. Een subsidieprogramma van de rijksoverheid dat speciaal bedoeld is om bestaande wijken aardgasvrij of aardgasvrij-ready te maken. In de eerste ronde, in 2018, hebben 27 gemeenten daarvoor in totaal 120 miljoen euro gekregen, gemiddeld ruim 4 miljoen euro per project.

De subsidieaanvraag moet 1 april de deur uit zijn. Van Woudenberg verwacht dat de Oranjewijk zeker kans maakt op een bijdrage uit de subsidiepot. “De proeftuinen zijn een middel voor de landelijke overheid om voorbeelden te krijgen van hoe je de energietransitie op wijkniveau het beste kan aanpakken. En ik denk dat de manier waarop we het in de Oranjewijk doen, met nadruk op samenwerken met de bewoners, een voorbeeld is dat de overheid graag ziet.”

Timing onzeker

Afgelopen najaar heeft de gemeente een tijdlijn opgesteld voor de opgave in de Oranjewijk (zie afbeelding hier onder). Afgezien van de datum van de informatiebijeenkomst op 14 december 2019 staan daar geen tijdsindicaties bij. Een bewuste keuze; een harde planning is niet te maken door de vele onzekere factoren die meespelen. Behalve de kwestie van de financiering zijn er nog de nodige andere vragen te beantwoorden. Zoals welke warmtebron het warmtenet moet gaan voeden. Aanvankelijk werd daarvoor gekeken naar de Warmterotonde, maar de aanleg van die warmtetransportleiding tussen de Rotterdamse haven en Leiden is ernstig vertraagd.

Een andere is de timing van de werkzaamheden. Als er een warmtenet komt, wil de gemeente de aanleg daarvan samen laten vallen met de noodzakelijke vernieuwing van de riolering in de wijk, wat nog een hele puzzel wordt.

'Ja of nee'

De tijdlijn wordt afgesloten met ‘Wijkonderzoek naar draagvlak’. Niet voor niets is dit het voorlopige eindpunt. Van meet af aan is bij dit project gesteld dat de keuze om over te gaan op duurzame warmtelevering uiteindelijk aan de bewoners is. De draagvlakmeting is het moment waarop de wijk een ‘ja’ of ‘nee’ moet laten horen. "Zegt een overgrote meerderheid 'ja', dan kunnen wij de businesscase verder gaan uitwerken". zegt Van Woudenberg. Waarmee hij aangeeft dat de spade bij een 'ja' niet meteen de grond in gaat. “Dat gaat dan nog zeker twee tot drie jaar duren”, verwacht de wethouder.