Zebrarups

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN. DEZE WEEK EEN BIJDRAGE VAN TON GORDIJN.

Waarom zebrapaden zo heten is duidelijk. Net zoals zebra’s zijn ze zwart en wit gestreept. Van de sint-jacobsvlinder wordt de rups zebrarups genoemd. De relatie met de zebra is minder duidelijk. Die rups is gestreept met zwarte en oranjegele banden. Ooit een zebra in die kleuren gezien?

Hoe dan ook is het op twee manieren een opvallende rups. Ten eerste zit hij open en bloot zichtbaar op de plant en ten tweede door het opvallende kleurenpatroon. Het eerste heeft met het tweede te maken.
Geel wordt een signaalkleur genoemd. Het geeft aan “pas op, ik ben gevaarlijk”. Een wesp heeft hetzelfde kleurenpatroon als de zebrarups. Van de wesp weten we dat die een angel heeft waarmee die gif kan inspuiten. De zebrarups heeft geen angel, geen roofdierkaken, brandharen of wat voor gevaarlijks dan ook. Tenminste, niet aan de buitenkant. Maar vanbinnen is hij heel gevaarlijk.
De zebrarups eet bijna uitsluitend van jacobskruiskruid, hun waardplant. Deze plant is giftig voor de meeste dieren, maar niet voor de zebrarups. Die slaagt erin het gif in zijn lichaam op te slaan zonder dat het hem kwaad doet. Maar als een vogel een zebrarups eet is die giftig voor hem, naast dat die gewoon vies van smaak is. Als een vogel al een zebrarups eet, blijft het dus bij eentje.

Hetzelfde geldt voor de volwassen zebrarups, de sint-jacobsvlinder. Als de rups verpopt en in een vlinder verandert blijft het gif in de pop én de vlinder aanwezig. Ook de vlinder is dus oneetbaar voor vogels.

Ook de vlinder bezit een signaalkleur om niet lastig gevallen worden door vogels die op een lekker vlindertje azen. Maar de vlinder is niet zwart en geel, maar zwart en rood. Rood is, net zoals oranje en geel, ook een sterke signaalkleur. Zelfs bij mensen, denk maar aan een stoplicht. Ook het lieveheersbeestje, dat niet giftig is maar heel vies smaakt, gebruikt deze signaalkleur.

Duinen

Nog niet zo lang geleden kwam de sint-jacobsvlinder bijna alleen in de duinen voor, daar waar jacobskruiskuid groeide. Het jacobskruiskruid verspreidde zich ook buiten de duinen en daarmee de vlinder. Maar nog steeds is de sint-jacobsvlinder in de duinen het talrijkst.
In Leiderdorp hebben we een plek die een beetje op de duinen lijkt: het talud van de fietsers-voetgangersbrug over de A4 bij de Munnikkenpolder. Het is zandgrond en er groeien allerlei duinplanten waaronder jacobskruiskruid. Op veel van die planten leeft nu de zebrarups.
Ga daar zelf eens kijken. Naast de opvallende zebrarupsen zie je misschien ook nog de laatste sint-jacobsvlinders vliegen. Die hebben in het voorjaar hun eitjes gelegd. Na tien dagen komen er kleine zebrarupsjes uit. Die groeien snel, vervellen vaak, tot uiteindelijk een rups van wel drie cm. Einde van de zomer verpopt de rups in de grond en daar komt in de lente weer de vlinder uit. Giftig en wel.