Het glanst en is intens geel
Overal in de bermen spatten gele bloemen je tegemoet. Nee, het zijn geen paardenbloemen, april is hun gloriemaand. Het zijn duizenden boterbloemen die onze ogen bekoren.
Kijk eens goed naar de bloem van de boterbloem. Ze zijn niet alleen intens botergeel, maar glanzen ook. Onderzoekers hebben ontdekt dat de dunne bovenste laag van de kroonbladeren op licht reageert zoals een olielaagje op water. Dat laagje mengt kleuren, wat een witte glans oplevert die de kroonbladen doet glimmen. Daarin is de boterbloem uniek in de plantenwereld. Alleen vlinders en sommige vogels gebruiken een soortgelijke methode om kleur te produceren.
Ook bezitten de bloembladeren een laagje zetmeel dat ervoor zorgt dat het licht tweemaal door het laagje met geel pigment gaat. Daardoor is de gele kleur intenser. Het voordeel van zulke ingewikkelde structuren lijkt te zijn dat insecten glanzende bloemen op grote afstand kunnen zien. Daarnaast kunnen glanzende bloembladeren beter zonlicht naar het centrum van de bloem weerkaatsen waardoor die warmer wordt. Dat bevordert de rijping van stuifmeel en zaad. Wie had gedacht dat onze simpel ogende boterbloem zo’n geniale ‘schilder’ en ‘natuurkundige’ is?
Kijk vervolgens eens goed naar boterbloemen op verschillende plekken. Dan merk je dat dé boterbloem niet bestaat. Er bestaan vele soorten boterbloemen. In Leiderdorp komen twee veel op elkaar lijkende soorten heel algemeen voor: de scherpe en de kruipende boterbloem. Helpen de namen ons deze twee soorten te onderscheiden?
Ja, de kruipende boterbloem kruipt, maar niet met zijn bloemen. Het zijn uitlopers die her en der wortelen en nieuwe planten voortbrengen. Als jouw boterbloem uitlopers heeft, is het niet de scherpe boterbloem.
En ja, de scherpe boterbloem heeft weliswaar geen scherpe delen, maar wel een scherpe smaak. Proef een klein stukje, maar spuug het uit. Alle boterbloemen zijn licht giftig. Het vee mijdt boterbloemen. De boer hoeft echter niet elk boterbloempje uit zijn hooi te halen. Bij het drogen wordt het gif afgebroken.
Het eenvoudigste onderscheidende kenmerk is de bloemsteel. Als die ‘lekker’ tussen je vingers rolt is het de steel van de scherpe boterbloem. De kruipende boterbloem heeft een gegroefde bloemsteel.
Zie je ook wat er gebeurt als het regent? De scherpe boterbloem buigt dan zijn bloemstelen en de bloemen gaan naar beneden hangen. Meeldraden en stampers blijven dan droog. De kruipende boterbloem met zijn stevige gegroefde bloemsteel lukt dat minder goed. Die is dan ook minder afhankelijk van insecten voor bestuiving.
We snappen dat je niet bij regen ver weg wil gaan om bloemen te bekijken. Maak het jezelf dan gemakkelijk en laat in jouw tuin wilde boterbloemen groeien. Een lust voor het oog en als het regent kan je ze met een paar stappen bestuderen.
Tekst en foto's: Ton Gordijn
