HISTORIE VLAKBIJ HUIS
Leiderdorp in 1888
In het jaar 1888 heeft de gemeente Leiderdorp een adresboek uitgegeven. De titel van het boekje is: ALGEMEEN ADRESBOEK van de gemeente LEIDERDORP met daaronder de vermelding eerste jaargang. Dit kan betekenen dat het adresboekje de eerste 'gemeentegids' is die ooit uitgegeven is. Het boekje geeft leuk inzicht in het Leiderdorp van 1888, haar bestuur, de organisaties, de inwoners en de bedrijvigheid.
In de aflevering van 29 maart putte Bob Reidsma uit het boekje voor een blik op het bestuur en de organisaties in het Leiderdorp van eind 19de eeuw. Dit keer richt hij de blik op de straten van toen, de beroepen van de mensen die er woonden en enkele bijzondere panden.
Straten in Leiderdorp
Hoewel Leiderdorp groter was dan tegenwoordig, is het aantal straten een stuk minder. In 1888 telde het dorp 28 straten tegen circa 230 straten nu. De straat, of in feite een dijk, die er uitspringt is de Lage Rijndijk. Deze weg langs de Oude Rijn beslaat de huidige Lage Rijndijk vanaf de Zijlpoort tot aan de Spanjaardsbrug, de Van der Valk Boumanweg, Ockenrode, de Hoofdstraat en de Achthovenerweg.
De Lage Rijndijk begon in de wijk Achthoven bij de grens met Koudekerk met huisnummer A5. De A staat voor de wijk Achthoven. De adressen in deze wijk lopen van A5 tot en met A74 met in het totaal 25 adressen waarbij aangetekend dat sommige adressen meerdere bewoners kende. De nummering sluit, zoals met meer straten, niet altijd aan.
De Lage Rijndijk gaat verder in het Doeskwartier, wijk D, met Lage Rijndijk nummer D1 en loopt tot en met Lage Rijndijk D 124. In totaal 42 adressen om vervolgens door te gaan in de Kerkwijk. Het eerste adres in deze wijk is Lage Rijndijk K1 en loopt tot en met Lage Rijndijk K124. In totaal 50 adressen.
De laatste wijk richting Leiden is de wijk Z, Zijldijk. Dit deel loopt door tot aan de Zijlpoort c.q. Herensingel met in totaal 44 adressen. In totaal telde de Lage Rijndijk 159 adressen. Het is niet duidelijk of in het adresboek adressen overgeslagen zijn omdat regelmatig een aantal huisnummers worden overgeslagen.
De Lage Rijndijk vormt een groot
deel van de grens van Leiderdorp. De grens met Leiden gaat verder met de Herensingel en vervolgens de Maresingel om bij de Haarlemmerweg naar het noorden te gaan. De bebouwing houdt op als de Haarlemmerweg de Stinksloot bereikt, die de grens met Warmond vormt.
Sloeg men aan het begin van de Lage Rijndijk, nabij de Zijlpoort, linksaf dan kwam men op de Zijlsingel die liep tot Nieuwe Rijn. Linksaf begon de Rijnkade die het zuidelijke deel van het Waardeiland vormde. In 1888 was het Waardeiland Leiderdorps grondgebied en te zien op de topografische kaart bestond het voornamelijk uit warmoeslanden, ook tuinbouwgronden genoemd.
Beroepen in Leiderdorp
Het 'ALGEMEEN ADRESBOEK' vermelde achter de namen van inwoners, ook hun beroep. De agrarische beroepsgroep met daarin veehouders, warmoezeniers, tuinmannen en bloemkwekers vormde de grootste beroepsgroep met 22%. Handwerklieden waaronder metselaars, timmerlieden, zeilmakers en pottenbakkers waren in aantal de tweede beroepsgroep met 16% van het totaal aantal beroepen. De middenstand vertegenwoordigde 10% en even groot was de groep personen in de adresgids die geen beroep hadden. Weduwen en één weesvader kregen een aparte vermelding. De sector overheid met voornamelijk personen werkzaam voor de gemeente was met 2% een kleine vertegenwoordiging.
Sommige beroepen die in de gids vermeld staan zijn verdwenen. Zo telde Leiderdorp 11 'Kleederbleeksters', inwoners die voor derden het witgoed bleekten door ze op grasvelden te leggen. De zon deed de rest. In Leiderdorp woonde ook een 'Copiist', iemand die teksten overschreef of tekeningen overtekende. Dat Leiderdorp aan de Rijn lag is terug te zien in het aantal beroepen van met het water te maken heeft. Er waren negen scheepsmakers, één zeilmaker, zeven schippers en drie gezagvoerders van schepen.
Bijzondere panden
Het is lastig om aan de hand van het ADRESSENBOEK panden te traceren die nu nog in Leiderdorp staan. Hoewel veel woningen uit 1888 nog aanwezig zijn, heeft de omnummering voor onduidelijkheid gezorgd. Een kaart van Leiderdorp met daarop de huisnummers is nog niet gevonden.
In de Bruggestraat worden twee panden vermeld met de nummers 49 en 62. Dit kunnen de huidige woningen Bruggestraat 1 en 2 zijn. De bewoner van Bruggestraat 62 had als beroep 'koffiehuishouder, brugpachter en koopman in brandstoffen'. Burgemeester van Geer woonde in de Kerkwijk aan de Lage Rijndijk K101. Dit is niet het pand Hoofdstraat 59, dat pas rond 1900 als burgemeesterswoning is aangekocht.
De fabrikanten bieden enige houvast met betrekking tot hun adres. De Stoomoliefabriek Sillevis & Rutten lag aan de Lage Rijndijk K 15. Op deze locatie, de hoek van Ockenrode en de Van der Valk Boumanweg, staat nu het flatgebouw Het Rosarium. De heer P. Boot van de scheepswerf Boot woonde aan de Lage Rijndijk Z345. Het adres van deze woning is nu Van der Valk Boumanweg 236. De firma Hoos, steenfabrikant en eigenaar van de steenfabriek Zijloord, was gevestigd op de Zijldijk 358. Dat is nu de hoek van de Splinterlaan met de Zijldijk.
Een klein ALGEMEEN ADRESBOEKJE kan veel inzicht gegeven in het Leiderdorp van 1888.
De rubriek 'Historie vlakbij Huis' wordt verzorgd door medewerkers van het Leiderdorps Museum en verschijnt eens per maand.
