De geschiedenis van de Munnikenmolen
Algemeen Historie Vlakbij Huis Historie Vlakbij HuisIn aflevering van Historie Vlakbij Huis van 6 april werden foto’s getoond uit 1941, die vanaf de Oude Hoogmadeseweg in Leiderdorp waren gemaakt. Eén van de foto’s was van boerderij Sterkenburg. Deze boerderij was een van de belangrijkste ‘woningen’ in de Munnikkenpolder. In deze bijdrage een paar foto’s van een ander belangrijk monument uit deze polder: de Munnikenmolen.
De naam van de polder verwijst naar de monniken van het klooster Engelendaal, die hier sinds 1396 woonden en werkten en de omringende grond droogmaakten. De polder was in 1457 gesticht en omvatte het gebied dat liep vanaf de Oude Rijn via de Does tot aan de Dwarswatering en langs de Ommedijk terug tot de Oude Rijn.
Vandaag de dag is wat toen polder was bebouwd met woningen, van het Oude Dorp en de Oranjewijk en het Doeskwartier tot aan Elisabethhof, Voorhof en Binnenhof. Slechts het gedeelte dat ook nu nog bekend staat als de Munnikkenpolder (met dubbel k) is onbebouwd gebleven. Het is dit mooie natuur- en wandelgebied waar de huidige Munnikenmolen staat.
In het archief van de polder dat berust bij het hoogheemraadschap van Rijnland is in het polderreglement te lezen dat de molenaars van de Munnikenmolen deel uitmaakten van het polderbestuur, dat naast de schout van Leiderdorp uit vier molenmeesters bestond, waarvan er twee uit Leiden moesten komen. De reden was dat Leiden na het beleg van 1574 haar invloed op Leiderdorp had vergroot door in 1582 de heerlijkheid Leiderdorp te kopen. Toen de stad formeel in 1597 door de Staten van Holland met deze heerlijkheid was beleend, kreeg het stadsbestuur een grote vinger in de pap en plaatste het eigen burgers in de besturen van kerk, ambacht en polders.
1486
De oudste vermelding van een molen voor deze polder dateert uit 1486, toen de prior van het klooster Engelendaal en de ingelanden ‘onder de molen’ in het ambacht Leiderdorp van de hoogheemraden van Rijnland vergunning kregen een watermolen te plaatsen in een polder van ongeveer 170 morgen.
De eerste molen stond achter het klooster Engelendaal. Pas in 1566 werd hij verplaatst naar de Dwarswatering, naar de plek waar de Persant Snoepweg over de Dwarswatering gaat. Hier staat sinds 2012 het beeld van een jongetje met zijn windmolentje.
Herbouw
In 1834 werd de op dat moment bestaande wipmolen vervangen door een nieuw exemplaar en het was deze molen die op 10 april 1890 geheel afbrandde. Het leidde tot het ontslag van de molenaar, die nalatigheid werd verweten. De molen werd in 1890 door de firma de Weduwe Melman uit Warmond voor een bedrag van 5.375 gulden herbouwd.
De nieuwe molen was een wipmolen met een scheprad en een vlucht van 18 meter. Ze sloeg uit op de Dwarswatering bij de brug in de weg naar Hoogmade. Op de foto uit de collectie van Erfgoed Leiden is de net opgeleverde molen te bewonderen. Op de achtergrond is de kerk van Hoogmade te zien. De zandweg naar Hoogmade en de brug met houten leuningen over de Dwarswatering wijzen op een datering van rond 1900. Later werd de weg verhard en verbreed en ook de brug vervangen. Op de andere foto, afkomstig van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, is de molen in de jaren ’60 te zien.
Nationale Molendag
Door de oprukkende bebouwing kwam de molen in de verdrukking en in mei 2012 werd de hele molen verplaatst naar de uiterste hoek van de Munnikkenpolder op de hoek van de Dwarswatering en de Does. Daar is de molen, die sinds 1964 eigendom is van de gemeente Leiderdorp, te bewonderen en te bezoeken. Molenaar Erik Kopp leidt u graag rond. Bijvoorbeeld op Nationale Molendag in het weekend van 14 en 15 mei aanstaande!
Tekst: Peter Diebels
