Een boom vol verhalen
Algemeen Leiderdorp NatuurlijkZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.
Tijdens een herfstwandeling door Leiderdorp staan we opeens oog-in-oog met een prachtig geel verkleurende tulpenboom (Liriodendron tulipifera, letterlijk vertaald: ‘tulpendragende lelieboom’). Onwetend van de vele verhalen die een tulpenboom kan vertellen, poetsen twee Turkse tortels tussen zijn bladeren hun veren.
De boom ontleent zijn naam aan de onopvallende, tulpvormige bloemen in het voorjaar en het eveneens tulpvormige blad. Op Paleis ’t Loo in Apeldoorn staat een tulpenboom die zich met zijn omtrek van 580 centimeter en hoogte van 34 meter de dikste en hoogste van Nederland mag noemen. In de regio Leiden ken ik de tulpenboom in de Leidse Hortus (300 jaar oud en daarmee de oudste Liriodendron van Nederland) waar hij bij binnenkomst meteen links van de poort staat; die in Oud Poelgeest, die verbonden is met de naam van Jan Wolkers wiens laatste werk geïnspireerd is door de warme, goudgele kleur van zijn bladeren in het najaar; en ook in ‘onze’ Houtkamp staat een exemplaar.
Typisch een boom voor parken en grote tuinen, zou je dus denken. Maar nu sta ik op een straathoek aan de kant van De Bloemerd in de Leyhof en blijkt de tulpenboom van meerdere markten thuis!
Het oudste verhaal wordt verteld door fossiele vondsten in de klei van Reuver (Limburg). Hieruit blijkt dat de tulpenboom in wat nu Nederland is van nature voorkwam in het Tertiair, vóór de ijstijden. Heden ten dage is de soort alleen nog inheems in noordoost Amerika.
Het lichte, zachte hout van de kaarsrechte stam van de tulip poplar of yellow poplar, zoals de boom, wegens de gelijkenis van het hout met populierenhout, in Amerika wordt genoemd, werd van oudsher gebruikt door Indianen om hun kano’s te bouwen. Het hout is ook gewild voor meubels, speelgoed, fineer en modelbouw.
De tulpenbomen in het huidige Nederland vinden hun oorsprong in invoer, via Engeland, in de 17e eeuw. Niet geheel toevallig in de tijd van de ‘Tulpenmanie’, toen met de tulpenhandel grof geld werd verdiend - én verloren. Een boomsoort met tulpvormige bloemen werd toen als zeer bijzonder ervaren. De bekende arts en botanicus Herman Boerhaave heeft in 1716 de eerste tulpenboom geplant in de Leidse Hortus Botanicus en vermoedelijk in 1725 het exemplaar op landgoed Oud Poelgeest.
Verwar overigens deze tulpenboom niet met de Magnolia (beverboom), die ook wel tulpenboom wordt genoemd. Beide soorten behoren tot de familie van de Magnoliaceae, maar Liriodendron is een apart geslacht.
Mochten, vóór publicatie van dit stukje, de herfststormen alle blad uit de bomen hebben geblazen: geen nood. Als u niet kunt wachten tot najaar 2022, kunt u in De Lakenhal in Leiden, ongeacht het seizoen, Wolkers’ ‘Grote Gele Doek’ gaan zien: zijn uitwerking, in cadmiumgeel, van de tulpenboom van Oud-Poelgeest in herfsttooi.
Tekst: Tineke Sommeling