Gejaagd door de wind
Herfst: wind, regen, guur. Geen mens lijkt blij te zijn met de herfst. Sommige andere wezens wel. Paddenstoelen hebben vocht en – vaak – een lage temperatuur nodig om te kunnen groeien. Dat zal in de herfst lukken. Een aantal planten houdt van herfstige stormwinden. Zij verspreiden hun vruchten met hulp van de wind.
Iedereen kent de vruchtpluizen van de paardenbloem. Zonder wind vallen die bij de moederplant neer. Die staat daar al en biedt geen ruimte voor nieuwe planten. Verderop zijn meer mogelijkheden voor starters. Wind kan ze ver laten zweven.
Andere planten laten hun vruchten iets actiever door stevige wind verspreiden. Ze moeten wel, want hun vruchten zijn te zwaar om te zweven.
Gevleugelde vruchten
Kennen jullie de esdoorn? De boom waarvan het blad (de ‘maple leaf’) in de vlag van Canada staat? De boom waarvan de bladeren mooi kunnen verkleuren in de herfst? De boom die gevleugelde vruchten heeft, twee vleugeltjes tegenover elkaar?
Alle soorten esdoorns hebben vruchten die te zwaar zijn om zoals paardenbloemenpluis te kunnen zweven in de wind. Daar heeft de esdoorn wat op gevonden. Als de twee helften van de vrucht nog aan elkaar zitten, maar ook apart, draaien ze in de lucht rond als ze van de boom vallen. Net een helikoptertje. De windvlaag die ze uit de boom blies kan ze zo een heel eind meenemen.
Deze aanpak is zo succesvol dat we vaak veel kiemplanten van de esdoorn ver van de moederboom vandaan kunnen vinden. Hij is ook zo succesvol dat bossen vol kunnen staan met jonge esdoorns. Bosbouwers zijn dan ook niet altijd enthousiast over de esdoorn.
Helikoptertje
De gevleugelde vruchten, aan elkaar of apart, als een helikoptertje laten vliegen doet kinderen (en ouders) veel plezier.
Je kan ook een vrucht met één vleugeltje voorzichtig alleen bij het verdikte deel splijten. Je vindt daar de opgevouwen kiemplant. Verwijder die en klem dan het gespleten deel van de vrucht op je neus. Je bent dan een ‘neushoorntje’ geworden.
Nog een andere toepassing is een ‘libel’ maken van de vruchten. Kleur twee paar vruchtjes. Als ze droog zijn kan je ze dwars op een kort takje plakken en daar is jouw libel!
Tot slot is er nog een toepassing voor de luiaards onder ons. Verzamel wat vruchten van de esdoorn. Leg ze op een vochtige plek in je tuin. Controleer ze om de paar weken. Na verloop van tijd zijn van de vleugeltjes alleen de nerven overgebleven. Een kunstwerk op zich, net zoals een bladskelet.
Voor al deze toepassingen heb je de rijpe vruchten nodig. Groen betekent onrijp. De bruine zijn rijp, ze hebben dan veel vocht - en dus gewicht - verloren.
De esdoorn is niet de enige boom die deze manier van zaadverspreiding gebruikt. Ook de linde, haagbeuk en es bezitten helikoptervruchten. Maar bij een wedstrijdje ‘wie kan het best een helikopter nadoen’ winnen de esdoornvruchten glansrijk.