Herinneringen aan WOII
Het is nu 2020 en dus 75 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog werd beëindigd. In Nederland gebeurde dat in mei 1945, in voormalig Nederlands Indië, het tegenwoordige Indonesië, in augustus 1945.
Nog meer dan in voorgaande jaren komen bij overlevenden herinneringen uit die donkere periode weer naar boven. Natuurlijk, herinneringen zijn gebeurtenissen opgeslagen in de sluiers van het verleden en aangevreten door de tijd. Maar zij blijven buitengewoon waardevol. Niet alleen voor hen die moeten leven met die herinneringen, maar juist ook voor ieder ander om te leren voor de toekomst.
Het is met deze intentie, dat ik een aantal Leiderdorpers heb gevraagd hun herinneringen aan de oorlog te delen. Tot half augustus verschijnt eens per drie weken een van hun verhalen in deze krant. Ik heb ze kunnen – of misschien moet ik zeggen: mogen – optekenen mede dankzij de tussenkomst van Annelen van Wetten, die activiteitenbegeleidster van verschillende van deze senioren is en hen heeft weten te bewegen met mij over deze donkere tijd te praten. Hieronder het verhaal van Renny Kramer, geboren in 1942 maar met nog heldere herinneringen aan het laatste oorlogsjaar.
Emile Snell
Een kogel in de muur vlak boven haar hoofd
Renny Kramer, geboren in januari 1942 in Leiden, woont sinds 1977 in Leiderdorp. Tijdens de oorlog woonde het gezin van vader, moeder, een broer en Renny zelf, in Leiden vlak bij de Lage Rijndijk.
Hoewel ze tijdens de oorlog nog maar een peuter was, kan Renny zich een paar opmerkelijke gebeurtenissen nog heel goed herinneren. Het bijzondere van die gebeurtenissen is, dat daar steeds haar 6 jaar oudere broer bij betrokken was. Zo weet ze nog dat een buurman onder het huis een soort van vluchtgat had gemaakt. En wanneer er weer eens een razzia was, vluchtte haar vader naar die buurman en doken ze het gat in. Om nu te voorkomen dat Renny haar mond voorbij zou praten, nam haar broer haar dan steevast mee naar buiten om samen een wandelingetje te maken.
Een andere herinnering, die haar nu nog steeds een twinkeling in de ogen bezorgt en waarbij ze tijdens het vertellen haar lachen soms niet kan inhouden, is er een die zich afspeelde op de Zijlbrug. Kennissen van de ouders van Renny hadden een boerderij op de Zijldijk. De boerin daarvan had wel vaker gezegd, dat Renny’s moeder de kinderen moest sturen, zodat ze bij haar konden eten en kaas konden meekrijgen. Renny’s moeder had aan de binnenkant van haar dochters jas allemaal zakjes genaaid. Daarin kon dan ongezien de kaas worden meegevoerd.
Op een dag, toen ze terug liepen van hun bezoek aan de boerin, zagen ze dat er Duitse soldaten op de brug stonden. Renny’s broer wist dat de soldaten hun zouden fouilleren en de kaas zouden vinden en afpakken. Hij trok zijn zusje tegen zich aan. Hij fluisterde dat hij haar hard ging schoppen als ze over de brug liepen. En hij prentte haar in dat ze dan heel hard moest gillen en huilen. Hoewel ze het allemaal niet erg begreep, deed Renny toen ze op de brug langs de soldaten wilden lopen, wat haar broer haar had bevolen. Hij begon haar ineens te schoppen en zij begon heel hard te huilen en te schreeuwen. Geërgerd door haar geschreeuw, snauwden de soldaten dat ze snel moesten doorlopen, wat ze natuurlijk maar al te graag deden. Thuis gekomen, sloeg haar broer zijn arm om haar heen en gaf haar kusjes. Renny glimlacht nog maar eens bij de gedachte aan die kusjes van berouw.
Renny weet ook nog dat ze aan het eind van de oorlog heeft leren zwemmen. Dat gebeurde op een onorthodoxe manier. Samen met haar broer liep haar vader met haar naar de Zijl. Daar aangekomen zocht hij een ondiepe plaats en gooide Renny in het water. Samen met haar broer hield haar vader haar natuurlijk goed in het oog en moedigde haar aan om water te trappelen. Renny is nog steeds ietwat verbijsterd, maar lacht: “En zo heb ik leren zwemmen”.
Een andere herinnering die veel indruk op haar heeft gemaakt, was er een die verkeerd had kunnen aflopen en haar zelfs het leven zou kunnen hebben gekost. De familie woonde in een bovenhuis en op een nacht toen er vliegtuigen overvlogen, werd er in hun straat geschoten. Een kogel drong door het raam de slaapkamer in en boorde zich vlak boven haar hoofd in de muur. De kogel heeft haar vader in de muur laten zitten en die na de bevrijding tijdens bezoeken vaak nog aan anderen laten zien.
Van de bevrijding herinnert ze zich de vliegtuigen die over kwamen vliegen en hoe ze vol verbazing naar de pakjes keek die werden gedropt. Voedsel, Zweeds wittebrood!!!
Renny is goed uit de oorlog gekomen. In het Anthonius clubhuis aan de Mare heeft ze in 1958 haar man leren kennen. Nu, op haar toch ietwat gevorderde leeftijd, is ze nog volop actief in het buurthuis aan de Frederik Hendriklaan in Leiderdorp.