Leiderdorpse verhalen over de start van de bezetting in 1940
Het jaar 2020 is een jaar waarin we herdenken dat 75 jaar geleden Nederland werd bevrijd van de Duitse overheersing. Ook Leiderdorp werd bevrijd, al was dat zijdelings. Oprukkende Canadese troepen passeerden Leiderdorp aan de andere kant van de Rijn, aan de hoge zijde. Maar dat maakte de vreugde over de bevrijding er niet minder om.
Bevrijding van vijf jaar bezetting, vijf jaar waarin de vrijheid steeds meer werd onderdrukt. Hoe begon die vijf jaar? Het Leiderdorps Museum heeft daarover enkele verhalen verzameld.
Kroniek van opa Roest
Zo vertelt Herman Roest in zijn 'kroniek van opa Roest' over de oorlogsdagen 10 mei tot en met 14 mei 1940, de dag waarop Nederland capituleerde. Op zijn boerderij aan de Achthovenerweg waren manschappen van het pantserafweergeschut ingekwartierd. De wagenschuur was ingericht als eet- en slaapzaal, de commandant sliep bij de familie in huis. Deze laatste dag van de Duitse inval, 14 mei, had een dramatisch verloop. De ochtend begon rustig, maar ’s middags verschenen er Duitse bommenwerpers die dichtbij in oostelijke richting (Koudekerk) hun bommen lieten vallen. Enkele malen cirkelden de bommenwerpers over de boerderij en Herman Roest en anderen wilden bescherming zoeken. Ook mensen uit de buurt vluchtten het land in en verscholen zich onder takken. De vliegtuigen kwamen niet meer terug.
De familie Roest was, bleek later, aan een ramp ontsnapt. Achter het huis onder de bomen stond een vrachtwagen van het leger geladen met munitie voor het pantserafweergeschut. Was die wagen door een bom getroffen, dan was er een hevige explosie gevolgd. Maar de bommenwerpers hadden de afweeropstelling niet gezien.
Wat de familie Roest zag gebeuren, was het bombardement op Leiderdorp, Koudekerk aan de Rijn en Hazerswoude-Rijndijk. De Duitsers waren ervan op de hoogte dat de Nederlandse Generale Staf zou vergaderen in een witte boerderij die aan de Rijn lag. De witte boerderij lag in Leiderdorp nabij drie kerken en een brug. Maar ook in Koudekerk stonden drie kerken en lag een brug. De Duitsers bombardeerden verschillende witte boerderijen in het gebied tussen Leiderdorp en Koudekerk. De meeste bommen werden op Koudekerk afgeworpen. In het halve uur dat het bombardement duurde, kwamen 23 burgers om en raakten velen gewond.
Dirk van Teylingen
Ook in de opgetekende 'oral history', op basis van een interview met Dirk van Teylingen, komen de oorlogsdagen van mei 1940 ter sprake. Hij vertelt van grote groepen met vliegtuigen die in de richting van vliegveld Ypenburg vlogen of in de richting van vliegveld Valkenburg. Met anderen klom hij op het dak om naar de vliegtuigen te kijken. Later die dag is Dirk van Teylingen met een vriend naar vliegveld Valkenburg gefietst om te kijken wat daar aan de hand was. Op de weg van de Haagse Schouw naar het vliegveld lagen veel doodgeschoten koeien en paarden. Een beeld dat hij nooit meer heeft vergeten.
Dirk van Teylingen vertelt ook over een luchtgevecht boven de Zijllaan- en Meyepolder op 10 mei 1940 tussen een Nederlands toestel dat een Duits gevechtsvliegtuig achtervolgde. Zijn vader, oom en zijn broer Piet waren in de vroege morgen van de 10de mei naar de polder gegaan om te melken. De kogels die de vliegtuigen, die laag over de grond vlogen, op elkaar afschoten kwamen ook op de grond terecht. Een van de kogels raakte Piet in zijn voet en zijn vader Arie liep een schampschot op aan zijn rug.
Vader Arie heeft zijn zoon met paard en wagen naar dokter de Bruyne in de Hoofdstraat gebracht. Daar stond toevallig een ziekenwagen die Arie en Piet naar het Academisch Ziekenhuis bracht. Hij was de eerste oorlogsgewonde die in het ziekenhuis werd opgenomen. Daarna volgden nog vele gewonde militairen die hadden gevochten bij het vliegveld Valkenburg.
Wordt vervolgd
Tekst: Bob Reidsma
Bronvermelding: Gebruik is gemaakt van “de kroniek van opa Roest”, het interview gehouden met D. van Teylingen in 2009