Leiderdorp en New York
Eerder deze maand kon u in het Leiderdorps Weekblad het verslag lezen van de twee Leiderdorpers die op 3 november de beroemde New York City Marathon liepen. Sinds de eerste marathon van New York in 1970 liepen veel Leiderdorpers de lange 42 kilometers in deze ooit door Nederlanders gestichte stad, terwijl nog veel meer inwoners er als toerist genoten. Wat waarschijnlijk maar weinig van al deze Leiderdorpers weten is dat er zich in het beroemde Metropolitan Museum of Modern Art in deze stad een tekening bevindt waarop Leiderdorp staat afgebeeld. Het betreft hier een tekening van de beroemde Nederlandse schilder Jan van Goyen, gemaakt in het jaar 1651.
Feestje op het water
De titel van het werk is 'Boating Party on a River' en beeldt een feestje op het water uit van enkele 17e-eeuwse Hollanders. Op de achtergrond heeft Van Goyen een kerk getekend, waarin overduidelijk de contouren van de Leiderdorpse kerk aan de Hoofdstraat zijn te herkennen. Op de voorgrond is de boot met het feestende gezelschap afgebeeld en iets daarachter varen twee boten, waarvan de achterste wellicht het toenmalige veerbootje tussen hoge en lage Rijndijk betreft. Links rijdt een wagen met tweespan over de brug van de Meyewatering en verderop is een ruiter te paard op het bruggetje over de Kalkwetering (huidige Berkenkade) te zien (zie de afbeelding rechts naast deze rubriek).
Hoe is deze kleine tekening van 20 bij 30 centimeter in dit befaamde museum belandt en hoe weten we dat het hier om Leiderdorp gaat? Daarvoor moeten we terug naar maandag 18 november 2019 wanneer Dick de Boer in dezelfde Dorpskerk aan de Hoofdstraat het eerste exemplaar van 'Leiderdorp tijdens de 80-jarige oorlog' namens alle auteurs overhandigt aan burgemeester Driessen- Jansen. Het prachtige boek beschrijft de geschiedenis van Leiderdorp gedurende een van de bekendste tijdvakken van onze geschiedenis, van de Beeldenstorm en het beleg van Leiden tot de Vrede van Munster in 1648. Bijzonder zijn de vele afbeeldingen van kaarten, archiefstukken, foto's, prenten en schilderijen, waarvan sommigen nog niet eerder werden gepubliceerd. Op de achterflap van het boek is prominent een schilderij afgebeeld dat Jan van Goyen in 1622 maakte en 'Gezicht op Leiderdorp' als titel draagt (zie de foto hieronder). Voor velen met mij was het de eerste keer dat ik dit schilderij van het vroeg 17e-eeuwse Leiderdorp zag en leidde ertoe dat ik iets meer over dit werk te weten wilde komen.
Bijna 2000 schilderijen en tekeningen
De schilder Jan van Goyen, geboren in Leiden in 1596, vervaardigde in de 60 jaar van zijn leven bijna 2000 schilderijen en tekeningen. Zijn werk geeft een beeld van de landelijke omgeving van Holland en varieert van dorpsgezichten, duinlandschappen en riviergezichten tot gezichten op grote steden als Nijmegen, Leiden, Dordrecht en Den Haag. Zijn voorstellingen waren al voor zijn dood in 1656 bijzonder gewild en zijn zodoende in de loop der eeuwen over de gehele wereld verzameld. Veel van zijn werken zijn heden ten dage in musea of kunstcollecties te bewonderen of online te bekijken.
In de vele bronnen die er over Van Goyen te vinden zijn is te lezen wat er met zijn werken is gebeurt, welke kunstenaars hem hebben nagevolgd en wat de schilder heeft afgebeeld. Zo is bekend dat het schilderij 'Gezicht op Leiderdorp' dat Van Goyen in 1622 maakte ook vrij klein van formaat is (30.3 x 43.2 cm) en zich na te zijn geveild in 1913 in particulier bezit bevindt. Wie de huidige eigenaar is heb ik nog niet kunnen ontdekken.
De Duitse uroloog en kunstkenner Hans Ulrich Beck schreef in zijn standaardwerk over Van Goyen in 1972 dat de Leiderdorpse kerk, met zijn elegante, slanke torenspits in het midden van het dak in meerdere tekeningen en schilderijen terug te vinden is. Zodoende is een deel van de prenten die de schilder niet voorzag van een plaatsnaam te herleiden doordat de karakteristieke vorm van de in 1620-1621 herbouwde dorpskerk te herkennen is. Zo ook in de tekening van het feestende gezelschap uit 1651, die Robert Lehman, telg uit het bankiersgeslacht Lehman Brothers, in 1960 kocht en toevoegde aan de kunstcollectie die na zijn dood in 1969 geschonken werd aan het Metropolitan Museum of Modern Art. Weliswaar niet op zaal, maar wel online is daar dit mooie beeld van Leiderdorp te bewonderen.
Tekst: Peter Diebels