VOC-porselein met bijzonder verhaal in Leiderdorps Museum
Op 1 september opende het museum zijn deuren voor de nieuwe Potpourri- tentoonstelling, een expositie met 'van alles wat'. In aanloop naar de grote archeologietentoonstelling Nieuw Licht op Leithon is de bestaande, vaste expositie uitgeruimd en hebben medewerkers van het museum de mogelijkheid gekregen om met een eigen verzameling de leeggekomen vitrines te vullen. Bestuurslid Peter Diebels heeft drie vitrines ingericht met Chinees porselein. Porselein gemaakt in opdracht van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).
Peter heeft tijdens zijn studie maritieme geschiedenis in opdracht van een professionele Britse berger uit Singapore met een medestudent onderzoek gedaan naar de vindplaats van vergane VOC-schepen. Aan de hand van de overzichten van alle reizen die de VOC van en naar de Oost maakte en archiefonderzoek in de kilometerslange VOC-archieven in Den Haag lokaliseerden beide studenten een tiental vergane schepen. Eén schip trok hun speciale aandacht: de berger Geldermalsen, een spiegelretourschip dat in 1741 gebouwd was in opdracht van de VOC-Kamer van Zeeland. Dit schip vertrok in december 1751 vanuit Canton in China naar de Republiek der Nederlanden, geladen met thee, zijde, porselein en 147 staafjes goud. In januari 1752 liep het schip op een rif in de buurt van het eiland Banka op een rif dat op toenmalige kaarten al vermeld stond als Geldria's Droogte. Het zonk met alle lading nog aan boord, kort nadat een deel van de bemanning zich in veiligheid had weten te brengen.
Berger Michael Hatcher vond in 1984 op basis van Peters onderzoek op het Gelria's rif in de Riau-archipel een scheepswrak met Chinees porselein. De lading werd geborgen, maar onderzoek door onder meer het Groninger Museum wees uit dat het porselein uit ongeveer 1642 stamde, uit de Mingperiode, een tijdvak dat een eeuw eerder viel dan het vergaan van de Geldermalsen. Ming is de meest bekende Chinese dynastie (1368-1644) en staat voor het authentieke China. Porselein uit die periode wordt zeer hoog aangeschreven. Dit geborgen porselein was gemaakt in opdracht van de VOC, maar werd niet door een VOC-schip, maar een Chinese jonk vervoerd. Hatcher liet het Ming-porselein veilen en verdiende er een paar miljoen gulden mee.
In 1985 vond Hatcher de Geldermalsen uiteindelijk een stuk verder dan de Chinese jonk op het Admiraal Stellingwerfrif en wist door de gevonden VOC-kanonnen en de tienduizenden porseleinen voorwerpen dat zijn zoektocht was geslaagd. Hij had echter een probleem: VOC-schepen en hun lading zijn eigendom van de Nederlandse Staat, ongeacht hun vindplaats en bergers dienen daarvoor een deel van de opbrengst af te dragen. Hatcher liet de enorme lading porselein veilen bij Christie's in Amsterdam zonder te vermelden dat deze afkomstig was uit een VOC-schip. Peter en zijn studiegenoot, nieuwsgierig geworden door de publiciteit rond de veiling, bezochten vooraf de ruimten waar het porselein opgeslagen was. Snel kwamen zij tot de conclusie dat iets niet klopte aan het verhaal.
Hoe het verder gelopen is en hoe Peter in het bezit kwam van enkele stukken porselein uit de Chinese Jonk én de Geldermalsen kunt u zien en horen in het Leiderdorps Museum.
Tekst: Bob Reidsma en Peter Diebels