Rondwandeling door 15 landschapsvormen
Via de ingang van de Heemtuin bij de Kinderboerderij kan men een rondwandeling door dit 'openlucht museum' maken. De 'expositie' presenteert minstens vijftien verschillende landschapsvormen van vroeger en nu die in ons land bestonden en bestaan. Het opvallende van dit museum is de voortdurende verandering van de 'kunstwerken' gedurende het hele jaar.
In het afgelopen jaar zijn meerdere delen van Heemtuin in deze serie onder de loep genomen. In deze laatste aflevering komen ze, tijdens de rondwandeling volgens de pijlen op het kaartje hierboven, nogmaals kort langs.
Allereerst komen we een bos tegen (1) met een zogeheten Fluitenkruidplanten gemeenschap dat overgaat in een gedeelte met de sfeer van een open Stinsentuin (2). In het voorjaar zijn in dit deel veel bloeiende Stinsenplanten te bewonderen zoals bol- wortelstok- en knolgewassen van buitenlandse oorsprong. Over het bruggetje bij (3) is links een kleine appelboomgaard met bloei in het voorjaar en een fruitoogst in het najaar. Al gauw zien we dan links van het pad een laag gelegen 'natte weide' (4) waarvan er in het laaggelegen Groene Hart veel voorkwamen. Dit soort gebieden leverde beperkt voedsel voor het vee op. Op de steil omhoog lopende glooiing erachter is door het jaar heen een gevarieerd bloemenpallet te ontdekken.
Linksaf onder de oudste Els in de Heemtuin door komen we bij het Veeneiland (5, foto rechtsonder). Het pad vormt hier de kleidijk zoals die vroeger in het veenland gevormd werd door achtergelaten zwaar materiaal zoals zand, grind en klei bij overstroming van een rivier. De veenbulten hier zijn het begin van een groeiproces van Veenmos dat in het ons bekende Groene Hart gedurende duizenden jaren zorgde voor een veenlaag van wel tien meter dik. Door menselijke activiteit van de laatste duizend jaar is deze veenlaag dramatisch geslonken en dit gaat nog steeds verder.
Rechtsaf, bij de informatie over het ontstaan van een Wiel of Kolk komen we bij de duinvallei (6). Hier kan men de grote verscheidenheid van plantengroei het hele jaar door volgen; Orchideeën, Parnassia, Waterweegbree, Lidsteng, Holpijp en nog veel meer. De route gaat verder langs het beekje (7, foto middenboven) met zijn eigen begroeiing. Tevens kun je zeggen dat dit stroompje de hele Heemtuin voorziet van levenswater. Bij het trapje naar boven dat voert naar het Eiken-bronbos (9, foto linksonder)) staat links een strook Schaafstro waar vroeger de pannen mee geschuurd werden. Rechts ligt de steentas (8, foto rechtsboven) met een eigen begroeiing. Hierbij is van belang dat het gebruikte cement kalk bevat. In het Eiken-bronbos ontdekken we de bronnen die het zuurstofrijke water voor de tuin leveren. Dit bos heeft het hele jaar door een zeer stabiel klimaat wat tot gevolg heeft dat het water niet bevriest in de winter. Het op zichzelf staande waterbeheer in de Heemtuin is van wezenlijk belang voor het bestaan van de vele landschapstypen die deze tuin bezit.
Verder over de brug met een overhangende Mispelboom die momenteel vol zit met rijpe vruchten komen we bij de Droge berm (10) waar het hele jaar door een bijna wild bloeiende plantengroei te zien is. Door het zand dat hier opgebracht is, wordt de verandering van de vegetatie naar het lagere deel (11), waar de grondsoort overgaat in klei, opvallend anders.
Na het bruggetje, met rechts de in deze tijd zinkende Krabbescheer in het water, komen we in het Elzenlaantje (12, foto rechtsmidden). Als houtkade vinden we dit soort paden in ons polderland terug. Deze kades dienen als grens tussen verschillende weidegebieden. Halverwege is er een plankier rechtsaf door het Veenmosrietland (13) met een opvallende bloei in het voorjaar van Dotterbloemen. Maar dat is niet het enige in dit landschap wat te bewonderen valt.
Weer bij het Eiken-bronbos aangekomen gaat men linksaf tussen de Akker (14, foto linksmidden) en de Heideheuvel (14a) door. Op de Akker wordt in de zomer op het hoge deel Gierst geteeld en op het lage deel Rogge. Dit gaat volgens de oude manier v.w.b. de grondbewerking (spitten) en zonder moderne mest en bestrijdingsmiddelen. Langs de Droge weide (15, foto linksboven) met een grotere diversiteit aan bloeiende planten dan in de Natte weide gedurende het seizoen - denk aan Kievietsbloem, Kroonkruid en Margriet - komen we aan het eind van de wandeling. Want rechtsaf via het pad onder de oudste Els door en weer over de kleidijk van het Veeneiland lopen we naar de uitgang bij de kinderboerderij.
Goed beschouwd komt de zorg voor deze unieke Heemtuin erop neer dat elk stukje bij wijze van spreken zijn eigen onderhoud nodig heeft. Voor degene die zich met dit onderhoud bezig houdt is daarbij kennis van zaken een vereiste.
KRAK
Foto's: J.P. Kranenburg