Rechter vervangen door robot
De digitalisering en robotisering van onze maatschappij gaat in een rap tempo door. Arbeidsplaatsen van mensen worden vervangen door computers. Deze ontwikkeling gaat zelfs zo ver dat er een experiment is geweest waarin de rechter is vervangen door een robot.
Natuurlijk, er is wetgeving en beleid is waaraan een rechter een zaak toetst. Maar uiteindelijk is de uitspraak afhankelijk van de rechter. Als je dezelfde zaak voorlegt aan tien verschillende rechters zullen er verschillende uitspraken uitkomen. Het werk van een rechter is immers mensenwerk.
Het experiment heeft plaatsgevonden in twee zaken waarbij met behulp van een robot een uitspraak is gedaan en deze uitspraak vervolgens werd vergeleken met de uitspraak van een rechter. Het betrof een arbeidszaak en een verkeerszaak. Bij de verkeerszaak nam de verdachte een rotonde verkeerd om. De robot oordeelde dat de verdachte schuldig was. De rechter ging over tot vrijspraak omdat er geen bord aanwezig was die de juiste rijrichting aangaf. Bij de arbeidszaak ging het om ontslag van een financieel directeur. De robot en de rechter kwamen allebei tot het oordeel dat de financieel directeur onterecht was ontslagen. De rechter kwam echter tot een veel hogere ontslagvergoeding (tienmaal zo hoog!) dan de robot.
Het experiment laat zien dat een rechter in levende lijve noodzakelijk is, een oordeel van een mens van vlees en bloed die de maatschappij centraal stelt en niet alleen de regeltjes. De rechter weegt alle omstandigheden van het geval mee. Ook spelen hierbij het gevoel, de gemoedstoestand en dergelijke mee. Daarnaast zijn juridische zaken soms erg complex zodat een robot op het verkeerde spoor wordt gezet.
De producent achter de robot heeft aangegeven dat zij al verwachtte dat een robot nog niet een rechter kan vervangen. Het is meer bedoeld als hulp voor de rechters bij hun beslissing en als een soort second opinion.
Het werk van een rechter blijft mensenwerk
Hoewel het soms lastig uitleggen is aan je cliënt dat uitspraken kunnen verschillen en afhankelijk zijn van welke rechter de zaak beoordeelt, is gebleken met dit experiment dat het oordeel van een rechter van vlees en bloed niet vervangen kan worden door een robot. Ik vraag mij af of dit ooit mogelijk zal zijn. Het oude ambacht van een rechter maar ook van een advocaat zal nooit volledig kunnen worden vervangen door een robot. Dit is en blijft mensenwerk.