Gekozen burgemeester: goed idee?
peiling n Er wordt al jarenlang gedebatteerd over het systeem van een gekozen burgemeester. Die lijkt er toch te gaan komen. De regeringscoalitie VVD, CDA, D66 en de CU is van plan via een grondwetswijziging de gekozen burgemeester mogelijk te maken. Aanleiding voor onze redactie om bestuurders van Leiderdorp naar hun mening te vragen.
Door: Frans Brocken
Uit de rondgang blijkt dat de gemeenteraad in meerderheid geen voorstander is van een gekozen burgemeester. De fracties van D66 en GroenLinks spreken zich uit vóór een gekozen ambtsdrager, terwijl VVD, CDA, PvdA, en LPL vooralsnog niet willen tornen aan het huidige systeem van een Kroonbenoeming.
'Het gaat uitstekend'
PvdA-wethouder Olaf McDaniel vindt het maar een vreemde vraag. "Wij hebben al een gekozen burgemeester. Netjes gekozen en voorgedragen door de gemeenteraad en (vrijwel) altijd benoemd door de Kroon. Een gemeenteraad doet dat zorgvuldig via een vertrouwenscommissie waar alle politieke partijen in zijn vertegenwoordigd. Gaat uitstekend: niets meer aan doen, zou ik zeggen", zo wil hij het bij het oude houden. "Welke probleem wordt opgelost door rechtstreekse verkiezing? Hebben we slechte burgemeesters in ons land? Ik stel voor dat ze ook dit voormalige 'kroonjuweel' net als hun districtenstelsel en de gekozen minister-president definitief ter aarde bestellen en niet meer opgraven", zo geeft hij een sneer naar D66.
'Anachronistisch'
D66 wil liever vandaag dan morgen af van de anachronistische opvatting van een benoemde ambtsdrager. "Binnen Europa is Nederland het enige land waar burgers niet zelf hun burgemeester kunnen kiezen. D66 wil dat niet alleen de burgemeester maar alle belangrijke bestuurders – burgemeester, dijkgraaf, Commissaris van de Koning, minister-president en voorzitter van de Europese Commissie – direct door de bevolking worden gekozen. Deze bestuurders nemen in toenemende mate belangrijke besluiten. Dit maakt een sterke democratische legitimatie met een transparante verantwoording over gevoerd beleid steeds belangrijker", stelt D66-fractie voorzitter Joost Kuggeleijn.
'Oorlog in de tent'
VVD-wethouder Kees Wassenaar voorziet echter problemen in het geval een gekozen functionaris zijn eigen politieke programma wil realiseren. "Ik ben tegen een gekozen burgemeester, als de rest van het lokaal bestuur blijft zoals het is. Dat zou namelijk betekenen dat het verkiezingsprogramma van de burgemeester (die wil zich toch ook ergens op profileren) kan gaan conflicteren met de verkiezingsprogramma's van de politieke partijen. En dus later met dat van de te vormen coalitie. Als de burgemeester een eigen verkiezingsprogramma heeft, dan zal hij/zij ook eigen wethouders willen aanwijzen. Oorlog in de tent is het gevolg". Plompverloren overgaan naar het systeem van een gekozen burgemeester ziet hij als een sprong in het diepe. Volgens hem moet daar een diepgaande discussie aan vooraf gaan. "Volgens mij moet er een hervorming van het lokaal bestuur aan gekoppeld worden. Wanneer de gekozen burgemeester ook bevoegdheden van de raad gaat krijgen, zou er ook gesproken kunnen worden over de omvang van de gemeenteraad. Ook zou de burgemeester bevoegdheden van het college kunnen krijgen (zelfbestuurstaken). Dan staat het aantal wethouders mogelijk ter discussie". Haa(g)stige spoed is zelden goed. Zijn bezwaren zijn voornamelijk van praktische aard en minder principieel, zo geeft hij toe. "Argumenten dat de huidige benoeming door de Kroon waarborgen biedt op het gebied van onafhankelijkheid, boven de partijen staan en toezien op zorgvuldige besluitvorming, daar geloof ik minder in. Die waarborgen kunnen net zo goed door een gekozen burgemeester worden verschaft. Die is daar zelfs beter op controleerbaar en afrekenbaar. Bovendien is de rechtsbescherming natuurlijk sinds het ontstaan van het bestuursorgaan burgemeester aanmerkelijk gegroeid en in kwaliteit verbeterd. En de tijd van de burgemeester als 'man van het gouvernement' - als verlengstuk van hogere bestuursorganen die een beetje toezicht moest houden op al die kleine agrarische gemeenten in Nederland - ligt natuurlijk ver achter ons", aldus Wassenaar.
'Politiek risico'
Volgens partijgenoot Willem Joosten, lid van de gemeenteraad, functioneert het systeem van een benoemde burgemeester prima. "Een raadscommissie doet naar aanleiding van zorgvuldig voorbereidde sollicitatiegesprekken een voordracht aan de Commissaris van de Koning die op zijn beurt hem of haar voordraagt bij de minister. Binnen onze huidige bestel heeft de burgemeester alleen een zelfstandige bevoegdheid op het gebied van openbare orde en veiligheid. Een gekozen burgemeester met extra portefeuilles om zich te profileren loopt extra politiek risico zonder dat de raad hem of haar kan wegsturen bij problemen waar hij of zij politiek verantwoordelijk voor is. Dat gaat niet werken. Bovendien moet de burgemeester onafhankelijk boven de partijen staan als voorzitter van de raad en lid van het college van burgemeester en wethouders. Door de burgemeester politiek kwetsbaar te maken loopt dit onnodig gevaar", zo stelt de plaatsvervangende voorzitter van de VVD-fractie.
Kort en bondig
De fractie van het CDA is tegen een gekozen burgemeester. En heeft daar niet veel woorden voor nodig. "Dag Frans, wij zijn niet voor een gekozen burgemeester", meldt CDA-fractievoorzitter Mirjam van der Stelt kort en bondig.
'Het 'hoe' is nog niet helder'
Ook de fractievoorzitter Jeannette Hofman van GroenLinks houdt het kort, zij het met een standpunt dat lijnrecht tegenover dat van de CDA staat. "GroenLinks is voor de gekozen burgemeester en ik deel dit standpunt helemaal." Later nuanceert zij dat nog wat: "Binnen de fractie zijn wij het erover eens dat wij in Nederland moeten opschuiven naar een transparanter systeem met openbare kandidaten, maar hoe dat er exact uit moet zien, daar moet nog goed over gesproken worden. Met andere woorden – de vraag of wij vóór de 'gekozen' burgemeester zijn beantwoorden wij met 'ja', maar hoe het precies in zijn werk moet gaan is nog alles behalve duidelijk."
'Zorgvuldige procedure'
De Lokale Partij Leiderdorp, tenslotte, is geen voorstander van een gekozen burgemeester. Fractievoorzitter Hugo Langenberg vindt de huidige manier waarop een burgemeester wordt benoemd prima. "Iedereen die meent te voldoen aan het door de gemeenteraad vastgestelde profiel kan solliciteren. De CdK (Commissaris van de Koning) maakt een eerste selectie, die hij vervolgens voorlegt aan de door de raad benoemde vertrouwenscommissie. Deze commissie bestaat gebruikelijk uit vertegenwoordigers van alle partijen in de raad. Er blijft dan een tiental kandidaten over, die een zorgvuldige procedure doorlopen. Hieruit resteren dan twee kandidaten, die na een besluit van de hele raad worden voorgedragen voor benoeming". Een democratisch en transparant proces volgens Langenberg.