Boeiende 'Caerte van lant'
We nemen u mee terug naar het jaar 1590. Leiderdorp had de roerige periode van het beleg van Leiden achter de rug. De dorpskern, het gebied rond de Dorpskerk, was behoorlijk gesloopt in opdracht van Leiden. Leiden wilde een vrij schootsveld te houden van 500 roeden (de Rijnlandse roede is 3,8 m lang) vanaf de stadsmuren van Leiden. Tevens probeerde Leiden op deze wijze de Spanjaarden dekkingsmogelijkheden te onthouden.
Toch werd het gebied rond de Dorpskerk door de Spanjaarden gebruikt als hoofdkwartier tijdens het beleg van Leiden. In deze Schans van Valdez huisde het hoofdkwartier van de Spaanse opperbevelhebber Don Francisco de Valdez. Bij hun terugtocht na het ontzet van Leiden, staken de Spanjaarden wat restte van Leiderdorp in brand.
De Spaanse inquisitie was voorbij, het katholieke geloof had afgedaan en herinneringen daaraan moesten verdwijnen. Voor Leiderdorp hield dat in dat het Klooster Engelendaal steen voor steen afgebroken werd en de landerijen die eigendom waren van de Reguliers, de kloosterlingen, verkocht werden.
Om een goed beeld te krijgen van de vele eigendommen in de Ambacht Leiderdorp, waaronder de percelen die eigendom waren van de Reguliers, is aan Salomon Davidts opdracht gegeven om alle percelen en hun eigenaren in kaart te brengen. Het resultaat is de Caerte van lant gelegen in den Ambacht Leiderdorp. Het is niet alleen een informatieve kaart maar ook een waar kunstwerk. De windroos in de linkerbovenhoek van de kaart is een fraai decoratief element en ook de legenda van de kaart (op bijgaande foto) heeft een prachtig versierde omkadering.
De kaart geeft alleen percelen weer met daarin de naam van de eigenaren. Gebouwen staan er niet op. Men zoekt vergeefs naar de Dorpskerk. In een grijs vlak, gelegen aan "den Rhijn lopende" staat; "Hier heeft die kerck van Leiderdorp gestaan". Direct links van de kaart is een perceel ingetekend met de tekst "het burchgen" , wat doet vermoeden dat er een versterking heeft gestaan, wellicht onderdeel van de Schans van Valdez.
De kaart nodigt uit om erdoorheen te wandelen en de vele namen te bestuderen. Langs de Oude Rijn, tussen de Dorpskerk en de Doesbrug komt men de "Steenplaats van Dirck Jacobssoon van Monfoort" tegen. Een steenplaats is een steenfabriek. Verderop richting Doesbrug ligt de steenplaats van Melchior. Onbekend is of de naast gelegen kalkoven van Melchior van Berendrechts eigendom van dezelfde Melchior is. Het vrouwengasthuis is eigenaar van het perceel naast de kalkoven.
Het klooster Roomburg, dat aan de andere kant van de Oude Rijn lag, heeft diverse percelen in het Ambacht Leiderdorp. De meeste percelen zijn echter eigendom van de Reguliers, de bewoners van het klooster Engelendaal. Deze percelen hebben van de maker van de kaart de kleur "gramost rood" gekregen. De percelen strekken zich uit over een groot gebied ten noordoosten van de Ommedijk, en bedekken het huidige gebied van verpleeghuis Leythenrode tot aan de Dwars Wetering.
Een boeiende kaart waar je niet op uitgekeken raakt. Ga kijken in het Leiderdorps Museum.
Tekst: Bob Reidsma
Bronnen: kaart van Salomon Davidts, Rond de schans van Valdez te Leiderdorp tijdens het beleg van Leiden 1573-1574 en Klooster Engelendaal Leiderdorp 1396-1577.