Natuur als een schoolplaat
Er bestaat een schoolplaat uit het begin van de vorige eeuw, genaamd 'Het Naardermeer' en gemaakt door M.A. Koekkoek. Lopend door de Munnikkenpolder zie ik een tafereeltje dat mij daaraan doet denken. Het beeld waar ik het over heb staat op de foto.
Twee van de planten in de sloot zijn de waterweegbree en de watergentiaan. De waterweegbree heeft een bladvorm die lijkt op de grote weegbree. Die laatste groeit op en langs paden en wordt daarom ook wel een tredplant genoemd. Toen Noord-Amerika gekoloniseerd werd door de blanken, verscheen overal waar de blanke gelopen had, de weegbree. Door de indianen werd de plant dan ook de whitemans footprint genoemd. In het wild worden tredplanten door dieren verspreid.
De grote weegbree en de waterweegbree behoren echter tot verschillende families. De waterweegbree is een eenzaadlobbige en lid van de waterweegbreefamilie terwijl de grote weegbree een tweezaadlobbige is en tot de weegbreefamilie behoort. De indeling in plantenfamilies wordt meer bepaald op grond van de bloeiwijze en het zaad, dan op grond van bladvorm. De grote weegbree en de waterweegbree hebben dan ook een geheel andere bloeiwijze. De grote weegbree heeft kleine groenachtige bloemen in een aar terwijl de waterweegbree witte bloemen heeft, bestaande uit drie bloemblaadjes. Dat valt op, een bloem met drie bloemblaadjes, want dat zie je niet vaak. De bloem opent zich pas na de middag.
De watergentiaan is een heel decoratieve plant, die ook in vijvers wordt gebruikt. De plant lijkt een beetje op een waterlelie, maar is er geen familie van. De op het water drijvende bladeren hebben een net iets andere bladvorm. De waterlelie heeft cirkelrond blad, de bladvorm van de watergentiaan wordt omschreven als cirkelrond met een hartvormige voet. Het onderscheid is een stuk makkelijker te maken als de planten bloeien; de waterlelie heeft een witte bloem, de watergentiaan een gele.
Nog even terug naar de schoolplaten. Koekkoek maakte nog veel meer schoolplaten, twee series van twaalf om precies te zijn, die werden gebruikt bij lessen over de natuur. Eén serie ging over de natuur buiten ons land, de andere over de Nederlandse natuur. In de laatste zaten behalve 'Het Naardermeer' ook hele bekende platen als 'In sloot en plas' en 'In de weide'.
Wat bij mij de vraag oproept wat wij eigenlijk als natuur zien en waarom. Er bestaan wel methoden om objectief te bepalen met wat voor landschapstype of vegetatietype of natuurdoeltype je te maken hebt. Toch heb je zelf vaak meteen een beeld ergens van, of je het natuur vindt of niet. En het zou zomaar kunnen dat de herinnering aan de fraaie platen die aan de muur in de klas hingen, daarbij een grote rol spelen!
Tekst en foto: Ruben de Faber