Zwart en rood

Terug van weggeweest! ‘Onze’ merel, liever gezegd de merels die elkaar altijd na een paar jaar opvolgden in de tuin, was opeens verdwenen. Doodgereden of slachtoffer van een kat of ander roofdier? De laatste tijd zijn er opeens weer merels, op sommige dagen zelfs drie zwarte mannenmerels die ruzie maken om de bessen in de tuin. De aarde in de tuin wordt nu veel minder omgespit om regenwormen te zoeken dan anders, want bessen hangen in het najaar voor het oppikken.

Crisis

Het gaat al een aantal jaren landelijk niet goed met de merel en het aantal merels blijft afnemen. De oorzaak van de achteruitgang is nog steeds niet duidelijk. Het usutu-virus, een virus dat door steekmuggen wordt overgebracht, en veel merels fataal werd lijkt opeens verdwenen te zijn. Toch is meer onderzoek nodig om ook andere mogelijke oorzaken te kunnen vaststellen. Wat is bijvoorbeeld het effect van de moderne ‘gewasbeschermingsmiddelen’, de neonicotinoïden, die zelfs in het zaad zitten dat we in de winter aan de vogels voeren? Vogelbescherming Nederland en Sovon roepen 2022 uit tot het Jaar van de Merel om meer over de achteruitgang van de merel aan de weet te komen.

Mereltrek

Tot het midden van de vorige eeuw waren merels deels trekvogels toen circa een derde van de merels in de herfst naar het zuiden vertrok. Verder dan Noord-Frankrijk of het zuiden van Engeland gingen ze echter niet, maar tegenwoordig blijven de meeste merels binnen Nederland. Wel komen er iedere herfst merels uit het noorden naar Nederland om hier te overwinteren. De merels die we steeds om ons heen zien kunnen dus ook uit Scandinavië zijn overgekomen. Behalve allochtone merels komen er ook koperwieken als wintergast binnenvliegen. Een donkerbruine merel met een roestrode zijkant en een opvallende witte oogstreep is een koperwiek. En daar blijft het niet bij. Er is nog een ‘merel’ die we alleen in de winter zien, in dit geval de kramsvogel. Een grijze kop, wat afhangende vleugels en een bruinzwart gestreepte borst met een vleugje oranje. Allemaal horen ze bij de lijsterfamilie en dat is te zien aan het min of meer zelfde formaat. De merels voeren qua aantallen veruit de boventoon, ook al nemen ze af.

Bessen, bessen en bessen

Wat al deze vogels kenmerkt is dat ze in het najaar en de winter veel bessen eten die nu in grote aantallen voorradig zijn. En door iedereen rond het huis te zien zijn. Opvallend is dat niet iedere bes wordt doorgeslikt. De merel is zo behendig dat hij bessen van taxus en en klimop in zijn krop ontdoet van hun vruchtvlees en de pit eenvoudigweg opbraakt en uitspuugt. De bessen die hij wel doorslikt blijven niet lang in zijn maag en worden na een half uur al weer uitgepoept. De zaden worden zo verspreid en bij gunstige omstandigheden is er weer een bessen dragende struik bijgekomen. Een vogel die zijn eigen voedsel verbouwt. Heel handig, maar duidelijk niet genoeg om de afname te keren. Wat is er toch aan de hand?

Tekst: Edward Sodderland