Heelblaadjes: een vrolijke noot in de nazomer.
Heelblaadjes: een vrolijke noot in de nazomer. Foto: Tineke Sommeling

Heelblaadjes: heelmeester of niet?

Duurzaam & Groen Leiderdorp Natuurlijk

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.

Voor het eerst zag ik deze plant met zijn vrolijk geel gekleurde bloemen op Terschelling, in een greppel langs een weiland. Maar later bleek dat ze ook gewoon in Leiderdorp groeien en niet alleen in de Heemtuin en de Munnikkenpolder, maar ook midden tussen de huizen. Er is zelfs een straat naar ze vernoemd!

Het Heelblaadjespad loopt tussen Gallaslaan en Voorhoflaan in Voorhof en is een kleine groene oase met schaduwrijke bomen, struikgewas en andere ondergroei en (dus!) veel vogels. Tussen voetpad en water staan vlak langs de vijver aan het zuidelijke eind de heelblaadjes de nazomer op te fleuren, hierbij geholpen door wat felroze harig wilgenroosjes. Ze hebben het er naar hun zin, minnaars van vochtige tot natte en relatief voedselrijke gronden als ze zijn. 

Uitgaande van de naam – die op zich al bijzonder is, omdat die alleen in de meervoudsvorm voorkomt – zou je verwachten hier van doen te hebben met een bekende geneeskrachtige plant die, als een soort Haarlemmer olie, al onze denkbare kwalen zou moeten kunnen ‘helen’. De conclusie na onderzoek hiernaar in boeken en op internet valt echter tegen en de weinige gegevens die je vindt, zijn op zijn minst verwarrend te noemen. Er is sowieso weinig bekend over helende werking van heelblaadjes en het is dus raadselachtig waarom de plant deze ondubbelzinnige naam gekregen heeft. Tegenwoordig wordt hij zelfs niet meer medicinaal gebruikt.

Nu kan de plant ook weer niet elke nuttige werking worden ontzegd. Dat merk je al wanneer je een blad kneust en eraan ruikt. De geur die zich dan verspreidt, wel omschreven als een mengeling van kamfer en chrysant, is in elk geval vrij sterk. Hinderlijke insecten als muggen en vliegen houden hier niet van. Denk bijvoorbeeld aan de sterk geurende citroengeranium, die, voor het raam in een pot op je vensterbank, de muggen zou weren. 

Wanneer je de wetenschappelijke naam van heelblaadjes (Pulicularia dysenteria) vertaald kom je meer te weten over de (vermeende?) specialisatie van de plant. Pulicaria komt van het Latijnse pulex, wat ‘vlo’ betekent. Inderdaad werd de plant in vroeger tijden wel gebruikt om, door zijn sterke geur, vlooien op afstand te houden. Dysenteria is afgeleid van ‘dysenterie’, een ernstige darminfectie die wordt veroorzaakt door een bacterie. Het is echter medisch gezien niet mogelijk dat heelblaadjes dysenterie zou kunnen genezen. Hooguit zou de bacterie die dysenterie veroorzaakt wellicht door vlooien en/of kleerluizen kunnen worden verspreid. De heelblaadjes zouden dan preventief kunnen helpen dysenterie te voorkomen.

Veel mitsen en maren dus, maar wel zeker is dat veel hommels en bijen blij zijn met de heelblaadjes, omdat ze hen tot diep in de nazomer nog voorzien van nectar en stuifmeel. En ons van enkele vrolijke ogenblikken! 

        Tekst en foto: Tineke Sommeling

Uit de krant