Herfstvogels

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.

Er is vogelzang in het struikgewas te horen. IJle, mysterieuze klanken: het ‘zenvogeltje’. Zijn zang roept een melancholisch gevoel op. Het is een wat verzachtend koosnaampje, want geen enkele vogel jaagt zo agressief soortgenoten weg. Ik heb het over de roodborst.

Vogelzang in september? Vogels zingen toch uitsluitend in het broedseizoen? Deze roodborst is sinds enkele weken aangekomen in ons land uit Noord-Europa en Rusland. De nieuwkomers bezetten de lege broedplaatsen van ‘onze’ roodborsten en dat laten ze horen. ‘Onze roodborsten‘ zijn inmiddels richting Zuid-Europa getrokken. Ze vliegen op hun kleine vleugels ruim 1.500 km en dat 2x keer per jaar! Vanwege de veiligheid wordt er ‘s nachts in groepen gevlogen. Op dit moment kun je ‘s avonds soms hun korte contactroepje ‘tsi’ horen. Door samen te vliegen hopen ze het hun vijanden, roofvogels, moeilijk te maken. En samen reizen helpt tegen verdwalen. Overdag wordt er gerust en gegeten.

Navigeren

Er is veel onderzoek gedaan naar hoe trekvogels hun weg vinden. Het blijkt dat kustlijnen en rivieren worden gevolgd, genavigeerd op de zon en sterren en gereageerd op het aardmagnetisch veld. Ze gebruiken zelfs geluiden en geuren om de weg te vinden. Deze methoden vullen elkaar aan: als de ene door omstandigheden niet werkt (mist, bewolking), wordt overgeschakeld op een andere.

Overnachten

In de Munnikkenpolder zijn op dit moment - tegen zonsondergang - ook trekvogels te zien. Op ‘kousenvoeten’ vliegen de wulpen in tientallen binnen. Een enkele maakt het contactgeluid ‘kwuulie’. Ze zijn te herkennen aan hun neerwaarts gerichte snavels. Ze komen om de nacht veilig op het water door te brengen en de volgende dag vliegen ze weer door.

Vliegshow

Er zijn ook duizenden spreeuwen die hun vliegshow opvoeren. Adembenemend! Van alle kanten komen groepen aanvliegen om zich te verzamelen op de slaapplaatsen in het riet. Maar eerst wordt er gevlogen. Als door een confettikanon afgeschoten verspreiden wolken spreeuwen zich door de lucht. Formaties waaieren uit, sluiten zich, maken sierlijke bochten in een perfecte harmonie. Wat een schouwspel.

Botsvrij

Hoe komt het dat ze niet botsen? Prof. dr. Charlotte Hemelrijk (RUG) heeft dit wetenschappelijk onderzocht. Het blijkt dat spreeuwen allemaal even snel vliegen (zo’n 36 kilometer per uur), want remmen of versnellen kost te veel energie. Dat maakt samen vliegen makkelijker, want bots maar eens met iemand die precies even hard gaat. Botsen kan alleen als je de bocht om gaat en dat hebben ze opgelost. Ze houden maximaal zeven buurvogels in de gaten en zorgen daar niet tegenaan te vliegen. Als een paar spreeuwen van koers veranderen, dan verspreidt die beweging zich door de hele wolk, omdat ze zich allemaal razendsnel aanpassen aan die zeven buren. Wat een wonder!

Tekst: Maddy van Holland