Een afgevallen herfstblaadje van de Amerikaanse eik.
Een afgevallen herfstblaadje van de Amerikaanse eik. Foto: Ada Verwoerd

Vallende blaadjes

Column

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.

Blaadjes val maar neer, het is geen zomer meer, blaadjes val maar neer.

Ken je dit kinderliedje nog? Zing je het in de herfst?

Is het jullie ook opgevallen: de blaadjes vielen vroeg en laat dit jaar. Vroeg, al in de zomer, ondanks het liedje, door droogte. Laat, omdat de herfst zo lang warm was. De overblijvende bladeren bleven dus juist langer aan de boom zitten. Vaak liet dezelfde boom in twee golven, waar maanden tussen zat, zijn bladeren vallen.

De oorzaak was in beide gevallen dezelfde: watertekort. Watertekort deze zomer snapt iedereen, maar watertekort in de herfst? Ja, watertekort voor de boom! Er valt genoeg regen in de herfst en de winter. De wortels van de boom kunnen bij lage temperaturen echter minder gemakkelijk water opnemen en bij vorst helemaal niet.
Bladeren hebben huidmondjes, die vocht verdampen. Als de boom zijn bladeren aan de boom laat zitten, blijven de huidmondjes verdampen, maar komt via de wortels nauwelijks vocht de boom in. Het gevolg: uitdroging. Dan kan de boom beter die bladeren laten vallen, niet uitdrogen en nieuwe bladeren maken als de wortels weer water kunnen opnemen.

Maar hoe zit het dan met naaldbomen en de hulst? Die laten hun bladeren in de herfst toch niet vallen? Dat klopt. Maar die bomen hebben een waterdichte waslaag op hun bladeren die het vochtverlies beperkt. Bovendien maken ze in de winter extra suikers in hun bladeren aan die werken als een soort antivries.

Deze herfst leken de bladeren extra kleurrijk. Een gevolg van de eerst warme herfst met daarna een snelle afkoeling of van de warme droge zomer? Ik weet het niet. Wat ik wel weet is dat die bladeren uiteindelijk afvallen.

Wat doen wij met die afgevallen bladeren? Nog steeds halen veel mensen alle afgevallen bladeren uit hun tuin. Ze vinden gevallen blad slordig, hebben geleerd dat de tuin zo winterklaar gemaakt moet worden, denken dat een kale bodem door vorst een betere structuur krijgt.
Wat ze niet weten is dat het bodemleven houdt van een bedekte, niet te droge grond. Ook hebben ze graag te eten. Juist afgevallen bladeren kunnen daar in de winter voor zorgen. Een gevarieerd en talrijk bodemleven (zoals wormen, pissebedden, miljoenpoten, schimmels, enz.) zorgt voor een betere structuur van de bodem en voor voedsel voor de planten. Het eet het de bladeren op en zorgt voor gratis compost. Wat willen we nog meer?

Ik vind afgevallen bladeren in de tuin mooi. Smaken verschillen, maar geef ze een kans. Mooi zijn de vormen, mooi steken ze af tegen groene planten. Sommige soorten leveren na verloop van tijd prachtige bladskeletten (het bladmoes verdwijnt, de nerven blijven over) op.

Misschien helpt het zingen van dit kinderliedje:

Herfst, herfst wat heb je te koop? Honderdduizend blaadjes op een hoop. Zakken vol met wind, ja mijn kind. Ik hoop dat jij dat aardig vindt.

Tekst: Ton Gordijn

Uit de krant