Tijdens de opgravingen in 2013 konden belangstellenden een kijkje nemen op het Samsomveld. Achter de hekken staat in het midden (met colbertje en wit overhemd) Jos Gerrese. | Foto: Arjaan Wit
Tijdens de opgravingen in 2013 konden belangstellenden een kijkje nemen op het Samsomveld. Achter de hekken staat in het midden (met colbertje en wit overhemd) Jos Gerrese. | Foto: Arjaan Wit

’Opgraven is eigenlijk ook een beetje vernielen’

Cultuur Open Monumentendag

De eerste van een serie interviews in de aanloop naar Open Monumentendag 2022 in Leiderdorp 

“Ik had vroeger niets met geschiedenis, weigerde zelfs jaartallen te leren. Plaatsnamen benoemen op een kaart vond ik overdreven. Bezig zijn met geologie en archeologie is van een andere orde. Als je er met je voeten in staat, beleef je het. En als je het letterlijk in je handen krijgt, voel je het.” Leiderdorper Jos Gerrese (77) bouwde als Delfts ingenieur ooit het eerste Europese internet. Vele jaren later genoot hij als amateurarcheoloog van de opgravingen op het Samsomveld. Wat betekent voor hem duurzaamheid in en voor de archeologie?

De muren van zijn studeerkamer zijn boekenwanden. Ze weerspiegelen zijn interesses voor onderwerpen als kunst, literatuur, natuur, techniek, communicatie, filosofie en archeologie. Gerrese: “Archeologische vondsten zijn sporen uit het verleden die iets vertellen over onze geschiedenis. De archeologie is erg breed; er wordt onderzoek gedaan naar resten van planten, dieren, en mensen, maar ook naar werktuigen en grondsporen. Opgraven is eigenlijk ook een beetje vernielen. Als je hout, vezels, textiel of leer uit de grond haalt en er komt zuurstof bij, verteert het snel. En ze zijn weg uit dat gebied. Dus het is van groot belang dat vondsten – als dat kan - zorgvuldig geprepareerd, en altijd geregistreerd en gearchiveerd worden. Pas dan kun je ontdekken hoe een nieuwe vondst past binnen een bestaand archeologische patroon. Op die manier blijft de informatie duurzaam bewaard en kan er in de toekomst verder op worden voortgeborduurd.’’


Paardenpis

In Leiderdorp had een groot opgravingsproject plaats op het Samsomveldje. In 2003 werd een beperkte proefsleuf gegraven. De vondsten suggereerden dat daar tussen 650-835 na Christus een nederzetting was geweest. “In die kleigrond kwam van alles tevoorschijn. In 2013 kwam daar een vervolg op en werd duidelijk dat de inwoners van het vroegmiddeleeuwse dorpje Leython redelijk welvarend moeten zijn geweest. Ze leefden vooral van veeteelt, beetje akkerbouw en handel. Er zijn munten uit Wijk bij Duurstede (Dorestad) en van veel verder weg gevonden. Op munten is veel te ontdekken; verhalen over machtsverhoudingen, religie en veel symboliek.”

De mooiste vondst? “Van een buideltje met zilveren naalden vermoedelijk van een zilversmid werden we heel blij. Zo gaaf. Een ander mooi gevonden voorwerp is voor mij een versierde kam gemaakt uit hertengewei. Keihard, daarom maakten ze er ook vuurstenen mee. Prachtige duurzame producten. Nog een middeleeuwse duurzaamheidstruc? Houten stengels inpakken in klei en daarna paardenpis erover gooien, krijg je stevig bouwmateriaal.” 


Ondergronds

Onder de nieuwbouw van het Leythonpark moet volgens Gerrese nog veel meer liggen. “Maar dat blijft bewaard voor de komende generatie zoekers.” Om de vindplek veilig te stellen heeft de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed het terrein officieel aangemerkt als archeologisch rijksmonument. “De techniek staat niet stil”, zegt hij. “Nu kun je al met speciale apparatuur twee meter onder de grond kijken. Over 10/20 jaar is er wellicht een soort ondergrondse mol met een camera op de kop die speurt en ziet wat de archeologie nog meer voor ons in petto heeft.”

Op Open Monumentendag 10 september is in het Leythonpark voor jong en oud een boeiende presentatie over de opgravingen.

Dit is de eerste van een serie interviews die Saskia Stoelinga hield in het kader van Open Monumentendag 2022, op zaterdag 10 september. Landelijk thema is dit jaar ‘Duurzaamheid duurt het langst’. In Leiderdorp is tussen 11 en 5 uur van alles te beleven voor jong en oud. Wandelend of fietsend leidt het Comité Open Monumentendag Leiderdorp u langs vier poldermolens, een monumentaal woonhuis en het opgravingsgebied van Leython, alle met een lange historie. Ook bij bezienswaardigheden van recentere datum staan de deuren open, zoals het Alrijne Ziekenhuis, het gemeentehuis (start en eindpunt van de route), de milieustraat, de brandweerkazerne en bezoekerscentrum De Polder. Met eigen ogen ziet u hoe men overal werkt aan duurzaamheid. “Meedoen kost niets en is meer dan de moeite waard”, aldus het Comité Open Monumentendag Leiderdorp. Het kleurrijke programmaboekje is begin september gratis verkrijgbaar.

Afbeelding

Uit de krant