‘Historisch stedeschoon’ gefotografeerd in 1941

Peter Diebels dook in de archieven en vond zes foto’s uit 1941 van wat toen nog het buitengebied van Leiderdorp was. In deze aflevering van Historie Vlakbij Huis vertelt hij over de boerderijen die op de foto’s te zien zijn, met extra aandacht voor boerderij Sterkenburg.  

In 1903 begon de Rijkscommissie voor Monumenten-beschrijving de als rijksmonument te beschermen gebouwen in ons land te inventariseren, werk dat ook gedurende de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog door kon blijven gaan. Zo ondernam een van de medewerkers van het rijksbureau in maart 1941 een autorit van Den Haag naar Leiderdorp om het ‘historische stedeschoon’ op de foto te zetten. De beschrijvingen bij de foto’s zijn beperkt tot ‘boerderij’ en het vraagt dus enige kennis van historisch Leiderdorp om te herkennen wat er op de foto’s te zien is en waar ze zijn genomen.

Boerderij Landzigt

Op een van de foto’s is boerderij ‘Landzigt’ - ook wel boerderij Samsom genaamd - te herkennen, gelegen op de plek waar heden ten dage de Kom van Aaiweg overgaat in het Essenpark. De boerderij is in de jaren ’60 gesloopt en de herinnering aan boer Samsom bleef nog lang voortbestaan in het ‘Samsomveldje’, waar ooit RCL speelde en nu de huizen van het Leithonpark staan.

Oude Hoogmadeseweg

De vijf andere foto’s nam de ambtenaar op en rond de Oude Hoogmadeseweg. Hij parkeerde zijn auto vlak voor de kenmerkende bocht in deze oude Ommedijk ter hoogte van de huidige Boomgaardlaan. Op de akker links vind je nu de Algemene Begraafplaats en daar waar je tussen de bomen de kerktoren van Hoogmade kunt zien ligt nu de Gemeentewerf.

Boerderij Engelendaal

Vanaf de plek waar de fotograaf is uitgestapt heeft hij foto’s gemaakt van twee boerderijen: ‘Engelendaal’ en ‘Sterkenburg’. Boerderij Engelendaal lag op de plek waar ooit tot aan het beleg van Leiden in 1573-1574 het gelijknamige klooster stond. Ook deze boerderij viel medio jaren ’60 ten prooi aan de slopershamer; slechts een monumentale kastanjeboom op de hoek van de Hoogmadeseweg en de Munnikenweg herinnert aan de bedrijvigheid die hier plaatsvond.

Boerderij Sterkenburg

Gelukkig is van boerderij Sterkenburg wel nog het nodige te zien. De foto’s uit 1941 tonen de monumentale 17e -eeuwse boerderij met aan de westzijde het zogenaamde zomerhuis. Al op een van de oudste kaarten van Leiderdorp uit 1569, gemaakt door Lucas Arentsz. is op deze plek een boerderij te zien en in de daaropvolgende eeuwen was Sterkenburg een van de belangrijkste ‘woningen’ in de Munnikenpolder. 

Archiefstukken

In de tientallen archiefstukken die er over het grondbezit in deze polder bewaard zijn gebleven komt de boerderij meermalen voor. In 2017 verkreeg het Leiderdorps museum met steun van de gemeente en Erfgoed Leiden en omstreken 25 zogenaamde charters over de Munnikenpolder uit de jaren 1450 - 1815.De charters zaten in een jute zakje met het opschrift: Eygen Brieven van ’t Lant onder Leyderdorp aan den Omme Dijk in de Munnike Polder gebruikt voor het bewaren van bovengenoemde akten, 1815. Alle stukken hebben betrekking op onroerend goed in de Munnikenpolder te Leiderdorp en zijn onderdeel van de aankoop in 1811 van “een boerenwoning met bijbehorende landerijen alles gelegen in de Munnikenpolder en de Kalkpolder te Leiderdorp ter grootte van ruim 48 morgen” door Cornelis Johannes Kneppelhout uit Leiden voor een bedrag van 31.750 gulden. In 1812 huwde Kneppelhout met Johanna Maria de Gijselaar. Het echtpaar kreeg drie kinderen, waarvan de oudste Johannes (1814-1885) grote bekendheid verwierf onder het pseudoniem Klikspaan.

Brand

Sterkenburg en bijbehorende eigendommen bleven tot 1935 in bezit van de familie. Willem Adriaan Beelaerts van Blokland (1883 – 1935) was de laatste eigenaar van het geheel aan boerderij en gronden. Na zijn dood hebben zijn kinderen het omvangrijke bezit in stukken verkocht. De familie woonde er niet zelf, maar verpachtte de woning en de gronden al vanaf 1837 aan de familie Rijnsburger. Zij bewoonden de monumentale boerderij toen er in 1944 brand ontstond in de rieten kap, waardoor deze deels werd verwoest en na de oorlog niet meer is opgebouwd. De familie Rijnsburger verhuisde naar het zomerhuis en bleef daar tot mei 1998 wonen.

Plannen

Sindsdien is Sterkenburg eigendom van de gemeente Leiderdorp, dat ooit van plan was de grond te gebruiken voor de uitbreiding van de begraafplaats. Die uitbreiding is gerealiseerd zonder sloop van het zomerhuis en de restanten van de boerderij. Er schijnen nu weer plannen tot restauratie en hergebruik van Sterkenburg te zijn.

Tekst: Peter Diebels