Naaktbloeiers in de nawinter

Naaktbloeiers in de nawinter

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.

Aan het einde van de winter ligt de natuur er nog troosteloos bij. Afgestorven en half vergane stengels van planten geven nog enig idee van hoe hoog planten vorig jaar waren opgeschoten. Toch is er vanaf februari al nieuw leven te ontdekken. Een van de eerste voorjaarsboden is klein hoefblad.

Naaktbloeiers

Klein hoefblad is een opmerkelijke plant die je moeilijk over het hoofd kunt zien omdat zijn felgele bloemen opeens de grond uitschieten. De bloemhoofdjes staan op een geschubde bloemstengel en dat is het voorlopig dan. Dat is de reden waarom ze naaktbloeiers worden genoemd, want bladeren zijn nog niet te zien, die komen pas veel later tevoorschijn. Op veel plaatsen zijn ze al te zien. Klein hoefblad is een composiet. Van dichtbij, of nog beter met een loep, is te zien dat het gele bloemhoofdje uit enige tientallen mannelijke buisbloemen bestaat met daarom heen enkele honderden vrouwelijke straalbloemen. De bloeitijd is zo vroeg in het voorjaar dat er voor de bestuiving nog nauwelijks insecten zijn. Geen nood, met behulp van de wind waait er stuifmeel van de mannelijke buisbloemen naar de vrouwelijke straalbloemen en vindt er bevruchting plaats. In mei zijn de nootjes rijp en ontwikkelt zich een bolronde pluizenbol. Daarmee heeft hij veel weg van een paardenbloem. De pluizen worden vervolgens door de wind meegenomen. 

Grote broer

Een andere naaktbloeier, groot hoefblad, volgt wat later, maar is met de huidige zachte winters ook al vroeg te zien. Een plant waarvan ook eerst de bloemhoofdjes aan lange paarsrode stengels boven de grond komen en aan het eind van de bloei pas de bladeren. De bloeistengels en bladeren nemen al snel enorme afmetingen aan. De plant heeft een knoestige wortelstok waarvan de uitlopers weer nieuwe planten laten opkomen. Hij laat zich op veel oevers zien en kan flinke oppervlaktes bedekken.  In tegenstelling tot klein hoefblad is groot hoefblad tweehuizig, dat wil zeggen dat mannelijke en vrouwelijke bloemen op aparte planten staan.

Kampioen

De kampioen onder de naaktbloeiers laat enkel nog de restanten van zijn bloei zien, want dat is de hazelaar en die bloeide al in januari. Bij deze vroegste lentebrenger zitten de mannelijke en vrouwelijke bloeiwijzen duidelijk gescheiden. De hazelaar is een windbestuiver en geeft zijn stuifmeel af aan de lucht. Slechts een klein deel van dat zeer overvloedige stuifmeel zal de vrouwelijke bloemen kunnen bereiken voor bestuiving. Ook bij de hazelaar verschijnen de blaadjes pas na het afvallen van de mannelijke katjes. De in ontwikkeling zijnde nootjes zijn een van de voedzaamste noten die door inheemse planten worden geleverd. Eenmaal gerijpt worden ze al snel door gaaien, boomklevers en eekhoorns verzameld. Deze dieren weten de nootjes te waarderen en zorgen met het verzamelen tegelijk voor de verspreiding als ze er af en toe eens een kwijtraken.

     Door: Edward Sodderland