De gevelsteen is gevonden!

In de vorige aflevering van Historie Vlakbij Huis (26 januari) vertelde Peter Diebels over een gevelsteen uit het einde van de 17de eeuw waarop een wild zwijn was afgebeeld. De steen, die ooit was  ingemetseld in een oude kalkoven aan de Leiderdorpse Hoofdstraat, raakte begin jaren negentig van de vorige eeuw uit beeld. Maar een zoektocht naar aanleiding van het artikel had resultaat: de steen is weer terecht!  Alle reden voor Diebels om in deze aflevering nogmaals de schijnwerpers te richten op deze bijzondere gevelsteen.

In januari schreef ik over de Kalkovens aan de Hoofdstraat in Leiderdorp en de geschiedenis van de in een van de ovens aangebrachte gevelsteen. Op de steen stond een wild zwijn met drie Franse lelies afgebeeld, voorzien van het jaartal 1698 en de initialen P V en L V. Het stelde het familiewapen voor van de Leiderdorper Pieter Van Lelyveld. 

De steen had tot 1932 in een van de kalkovens aan de Hoofdstraat gezeten en was daarna door een van de firmanten, Bennink, ondergebracht in Museum De Lakenhal in Leiden. Bij de bouw van een nieuwe schuur van zijn bouwmaterialenhandel metselde Bennink de steen weer in tot ook deze schuur in 1991 werd gesloopt. Of het ‘stappende wilde zwijn’ hierbij gespaard was de vraag waarmee het artikel afsloot.

Zoektocht

Aad Vons, oud-commandant van de Leiderdorpse brandweer en medewerker van het Leiderdorps museum, ging op zoek naar de gevelsteen. Hij benaderde de laatste eigenaar van het bouwmaterialenbedrijf, Arnoud Bennink en vertelde hem het verhaal van de kalkovens, het wilde zwijn en Van Lelyveld. Al snel kon Arnoud hem antwoorden dat de steen nog steeds in familie was en bij hem thuis in de Hoofdstraat lag!

In de tuin

Na het beëindigen van het familiebedrijf in 1988 en de sloop van de opstallen in de daarop volgende jaren was de gevelsteen zorgvuldig verwijderd en thuis opgeslagen. Hij lag als ornament in de tuin en is inderdaad identiek aan de afbeelding uit de jaren ’70. Een uniek voorwerp uit de Leiderdorpse geschiedenis is teruggevonden en inmiddels door de familie Bennink aan het Leiderdorps Museum geschonken en daar te bewonderen. 

Zoals op de foto is te zien heeft de steen wel te lijden gehad onder de invloeden van het weer en zijn de cijfers 98 nauwelijks meer te lezen. Het museum gaat nu onderzoeken of het mogelijk is de opschriften te restaureren.

Wapen

Op de gevelsteen is het wapen van Pieter van Lelyveld te zien met een zwijn en drie lelies. De afbeelding is afgeleid van het officiële wapen van het geslacht Van Lelijveld, dat in 1777 is beschreven op de Wapenkaart van de Veertigraad van de Stad Leiden waar Pieter Pietersz. van Lelijveld toe behoorde. De Veertigraad was een gezelschap van de veertig rijkste burgers van een stad die een voordracht mochten doen aan de landsheer voor de benoeming van hun burgemeesters en schepenen. Mede door de inkomsten uit hun kalkovens had de familie Van Lelijveld een enorm kapitaal vergaard en kon Pieter Pietersz. toetreden tot dit selecte gezelschap. 

De beschrijving van de vier delen van het wapen zijn: I en IV tonen in goud een zwart zwijn, het lichaam in de borst doorboord door een zwaard van natuurlijke kleur en in een zilveren schildhoofd drie blauwe lelies; de delen II en III zijn doorsneden, met in bovendeel in goud een uitkomende, rode leeuw en daaronder in blauw een zilveren valk, de rechterpoot opgeheven. Beschrijving en afbeelding zijn te vinden bij het Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag.

Olieverfschilderij

De schenking van de familie Bennink bleef niet beperkt tot de gevelsteen. Het museum ontving ook een bijzonder olieverfschilderij dat de Rotterdamse schilder Hendrik Pieter (‘Piet’) Groen in opdracht van de vader van Arnoud, Harm Bennink had laten maken. Het werk hing in het kantoor van Bennink en stelt een paard en wagen voor dat de bouwmaterialen van de firma uit Leiderdorp vervoerde. Piet Groen (1886 – 1964) is bekend om zijn schilderijen van de Rotterdamse haven, waarop ook veel werkpaarden te bewonderen zijn, maar hij heeft ook werk in de regio gemaakt, zoals de Hoogmadese molen De Heerlijkheid en het Sint Annahofje te Leiden.