Het Herderstasje met z'n kleine witte bloemetjes en de typerende blaadjes.
Het Herderstasje met z'n kleine witte bloemetjes en de typerende blaadjes. Foto: Edward Sodderland

Een parttime vleeseter

Algemeen Leiderdorp Natuurlijk

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.

Een plant als Herderstasje zien we vooral als onkruid en zal niet snel onze aandacht trekken. Tot het een deel van onze tuin overwoekert en we deze plant zo snel mogelijk omschoffelen of er uittrekken Het is namelijk een pioniersplant die het goed doet in omgewerkte of verstoorde grond.

Veel hoger dan enkele decimeters wordt het plantje meestal niet en de kleine witte bloemetjes die in een tros bijeen zitten vallen ook niet echt op. Het meest bekend zullen de driehoekige vruchten of hauwtjes zijn die op een lange steel staan. Ze lijken op een leren tasje dat herders vroeger bij zich droegen, een herderstasje dus. Maar waarom aandacht besteden aan zo’n onbeduidend plantje?


Vleesetende fase als startmotor

Voor een vleesetend plantje als zonnedauw hebben al veel mensen ooit een keer op hun knieën gelegen om de kleine tentakeltjes met glinsterende en kleverige druppeltjes te kunnen zien. En, met een beetje geluk, hoe daar insecten mee worden gevangen en verteerd.

Wat het Herderstasje kan, is veel minder spectaculair en speelt zich ook nog eens ondergronds af. Daarbij beperkt het zich tot het stadium van het ontkiemende zaadje. Laten we zeggen een tijdelijke (semi)vleeseter.

Onderzoekers uit het Verenigd Koninkrijk hebben ontdekt dat de zaadjes van Herderstasje een lokstof afscheiden waar microscopisch kleine en in de bodemlevende beestjes op af komen. Deze blijven vervolgens plakken aan het zaadje en gaan dood door een gifstof dat het zaadje uitscheidt. Hierna produceren de zaadjes enzymen die de eiwitten van hun slachtoffers verteren om zo de aminozuren te kunnen opnemen. Dit foefje is niet uniek voor Herderstasje want er zijn meer planten die het in een of ander vorm toepassen.


Het nut van bodembeestjes

Experimenteel onderzoek was nodig om de bevindingen ook op wetenschappelijke wijze te bewijzen. Zaadjes van Herderstasje werden geplaatst in bakken met variaties van nul tot veel voedingsstoffen en die werden weer verdeeld in bakken zonder en met toegevoegde bodembeestjes.

Het onderzoek toonde aan dat zaadjes die zonder beschikbare bodembeestjes moesten ontkiemen dat minder goed doen. Het voordeel van toegevoegde bodembeestjes was dat ontkiemend zaad na tien dagen grotere en zwaardere zaailingen opleverde. Drie weken later hadden de laatsten langere wortels en grotere bladeren.


Het waarom

Waarom doet het Herderstasje dit? De zaadjes bevatten voor de kiemplant maar een minieme voedselvoorraad. Als de zaadjes op ingenieuze wijze extra voedsel kunnen aantrekken hebben ze een grotere overlevingskans. Zo heeft tijdelijk ‘carnivoor’ zijn duidelijke voordelen. Het geeft een groeispurt met net wat meer overlevingskansen. Tel uit je winst!

Tekst: Edward Sodderland, IVN

Uit de krant