In Leiderdorp hebben we geen kalkrijke rotsen waar muurvarens kunnen groeien, maar als plaatsvervangers wel oude muren.
In Leiderdorp hebben we geen kalkrijke rotsen waar muurvarens kunnen groeien, maar als plaatsvervangers wel oude muren. Foto: Ton Gordijn

Muurtuinen

Algemeen Leiderdorp Natuurlijk

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.

Vooral op oude muren kunnen we in Leiderdorp verticale tuinen aantreffen. Mossen en korstmossen komen er het eerst. Voordat de eerste varen verschijnt, is meestal een halve eeuw verstreken. Dat is gewoonlijk de muurvaren, een toepasselijke naam.

Toepasselijk hier, maar niet in het oorspronkelijke leefgebied, kalkrijke bergen. Daar groeit hij in rotsspleten. In Leiderdorp hebben we geen kalkrijke rotsen, maar als plaatsvervangers wel oude muren.
De muurvaren is een van de weinige varens die het ook op zonnige droge plekken naar zijn zin heeft. Op wat vochtiger plekken kan hij gezelschap krijgen van de muurleeuwenbek, ook oorspronkelijk afkomstig uit berggebieden. In Leiderdorp heb ik dat nog niet gezien, maar in de Leidse binnenstad op kademuren volop.

Het cement tussen de stenen moet eerst wat verweren voordat de muurvaren en andere planten verschijnen. Maar het belangrijkste is dat het cement kalkmortel bevat. Niet het harde zure Portlandcement, daar kan geen varen op groeien. Al vele tientallen jaren wordt in nieuwbouw nagenoeg alleen dat harde cement gebruikt…..

In Leiderdorp kan je de muurvaren onder andere vinden op oude tuinmuurtjes in de Meidoornstraat en de Kom van Aaiweg, ook langs het schoolplein. De plant blijft klein, wordt maximaal 25 cm groot, maar haalt op deze plekken nauwelijks 10 cm. Waarschijnlijk zijn deze muren niet de beste groeiplekken.
Ook op andere oude tuinmuren en muren van oude kerken zou hij best kunnen groeien. Maar we leven in proper Nederland. Als stenen begroeid raken worden ze vaak na verloop van tijd ‘schoongemaakt’. Jammer voor alle – mooie! – planten die daar leefden. Heel jammer voor de dieren die op en tussen die planten leefden. Jammer voor menselijke liefhebbers van mooi begroeide oude muren!

Er heerst het misverstand dat mossen, korstmossen en muurvarens muren aantasten. Ja, de muurvaren heeft wat kalk nodig, maar weinig. De kalk lost toch langzamerhand op, muurvaren of niet.

Bekijk de plantjes eens goed van dichtbij. Misschien vind je ook heel prille muurvarens. Een jonge muurvaren begint met een wortelrozet te vormen. Uit de wortelrozet komen eerst ongeveerde blaadjes tevoorschijn, daarna alleen geveerde. De bladsteel is verhoudingsgewijs lang, de helft tot 2/3 van de hele bladlengte, groen en alleen aan de basis bruinzwart van kleur. De bladeren zijn stevig, bijna leerachtig. In de winter is de plant groenblijvend, maar na stevige vorst leggen toch veel planten het loodje.
De muurvaren is een varen. Hij bloeit dus niet. Draai de bladeren eens om en je vindt aan de onderkant van de blaadjes de sporenhopen, bij jonge blaadjes langgerekt. Als de sporen rijp zijn bedekken ze nagenoeg de gehele onderkant van het blad.

Laat de verwondering over al het moois in onze stenige omgeving onze neiging tot netheid overwinnen!

       

Door: Ton Gordijn

Uit de krant