De Stier op de brug

Deze maand hervat de provincie Zuid-Holland het onderhoud aan de Leiderdorpsebrug over de Oude Rijn. Een brug die veel beter bekend staat als de Stierenbrug, vernoemd naar het bronzen beeld van de stier op de noordzijde van de brug. Waarom staat er eigenlijk een stier als ornament en wie heeft dit beeld gemaakt?

Tekst: Peter Diebels

De huidige Leiderdorpsebrug dateert van 1964 en verving de gelijknamige brug, die iets zuidelijker lag. Met de toename van het verkeer na de Tweede Wereldoorlog zorgden de brug en de smalle aanrijroutes steeds vaker voor een verkeerschaos en moesten weggebruikers vaak lang wachten voor de ‘brug der zuchten’. De gemeente pleitte vanaf begin jaren ’50 bij de provincie voor een geheel nieuwe brug op een andere plek en kreeg daar uiteindelijk de handen voor op elkaar. Na de onteigening en sloop van enkele panden aan Leidse en Leiderdorpse kant, waaronder Huize Voordorp, begon de aanleg en opende commissaris van de koningin Klaasesz op 18 september 1964 de ‘nieuwe’ Leiderdorpsebrug; niet door een beeld te onthullen, maar door de klap van de brug neer te laten.

Kort daarna besloot de provincie om haar kunstwerken als bruggen en sluizen te verfraaien en kreeg de Haagse beeldhouwer Theo van der Nahmer opdracht een beeld voor de Leiderdorpsebrug te ontwerpen. Van der Nahmer (1917 – 1989) was een bekende kunstenaar die beroemde beelden als dat van Eline Vere in Den Haag had vervaardigd. Geboren in Eindhoven volgde hij voor de oorlog een opleiding Bouwkunde aan de Koninklijke School voor Nuttige en Beeldende Kunsten in ‘s-Hertogenbosch, maar switchte naar de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag om te worden opgeleid tot beeldhouwer. Bij voorkeur werkte hij in was en goot zelf de voltooide wassen beelden af in brons. Zijn sculpturen worden omschreven als ‘opgewekte, geestige spooksels’, die ondanks de zwaarte van het brons een licht karakter hebben.

Wat had Van der Nahmer in gedachten toen hij een bronzen beeld ontwierp voor Leiderdorp? Dat is niet bekend, maar wel kreeg hij de vrije hand van de provincie om binnen het toegekende budget iets moois te maken en liet hij zich wellicht inspireren door zijn eerdere werken met een stier als onderwerp. In de provinciale beeldcollectie zijn de foto’s te zien waarop hij de mallen voor het beeld maakt en vervolgens laat gieten bij bronsgieterij Steylaert in Rumpt.

Er is wel geopperd dat Van der Nahmer koos voor de stier als verwijzing naar het Spaanse beleg van Leiden in 1573-1574 door veldheer Valdez, die in Leiderdorp rond de kerk en Leiderdorpse brug zijn hoofdkwartier had. De stier symboliseert de trotse Spanjaard die op weg is naar Leiden, maar na het doorsteken van de dijken dreigt te verdrinken in het oprukkende water en zijn beleg moet opgeven.

Bij de onthulling van het beeld op woensdag 1 februari 1967 sprak de commissaris van de koningin Klaasesz over een speelse stieroïde, een abstracte afbeelding van een stier die zowel robuustheid als speelsheid uitstraalt. De toenmalige burgemeester Gallas zag de gemeente Leiderdorp terug in de stier, zich inzettend en vechtend voor de goede zaak. Het dier symboliseert het agrarisch karakter van het dorp, terwijl de houding van de kop verwijst naar de groeiende samenwerking met Leiden en de staart een blijmoedige uitnodiging is voor die Leidenaren die ‘over de brug’ komen. De burgemeester sprak de wens uit dat ‘Leiderdorp tot in lengte van jaren een goed bestierde gemeente mag blijven’!

De Stier maakte indruk, want al merkte wethouder Cor Meerburg bij de opening nog op “als mijn zwager (Arie Roest) zo’n degeneraat in de wei had lopen bracht ie hem direct naar het slachthuis”, in de daaropvolgende decennia werd het dier het symbool voor Leiderdorp. Carnavalsvereniging de Rijnschuimers kreeg jaarlijks de sleutels van het Bullerijk op de Stierenbrug overhandigd, de tweede carnavalsvereniging noemde zich ‘d’Oranje Stier’ en de Leiderdorpse Club de Pétanque heet ‘De Boulende Stier’. En al werden zijn hoorns er in 1985 afgevaren, wordt hij soms beschimpt, beklad of voor paal gezet, toch waakt hij al bijna 54 jaar over Leiderdorp en zijn omgeving!

Dit is een aflevering van de rubriek ‘Historie Vlakbij Huis’. Deze rubriek wordt verzorgd door medewerkers van het Leiderdorps Museum en verschijnt eens per maand in het Leiderdorps Weekblad.