De teunisbloem.
De teunisbloem.

Goudgeel en geurend

Column Leiderdorp Natuurlijk

ZES ACTIEVE GIDSEN VAN NATUURORGANISATIE IVN VOLGEN HET PLANTEN- EN DIERENLEVEN IN LEIDERDORP. OM DE WEEK SCHRIJVEN ZIJ IN DEZE RUBRIEK OVER HUN BEVINDINGEN.

Wie kent ze niet? Je kunt ze moeilijk over het hoofd te zien, want ze groeien op veel plaatsen, zijn zo’n 1½ meter hoog en hebben grote gele bloemen. Precies, de teunisbloem.

Mogelijk genoemd naar Sint Antonius van Padua, wiens geboortedag in katholieke landen op 13 juni wordt gevierd. Het aanroepen van Antonius wordt geacht te helpen bij het vinden van zoekgeraakte voorwerpen. Althans voor wie het wil geloven.

Nachtbloeier

Het opvallendste van de plant is dat hij rond zonsondergang in korte tijd zijn bloemen opent en dus een nachtbloeier is. De bloemblaadjes zitten opgerold in de knop en kunnen zich in een kwartier geheel ontvouwen. De bloembladen lichten geel op bij het licht van maan en sterren. Een schouwspel dat de moeite waard is er de tijd voor te nemen. Of nog beter, er een aantal foto’s of een video van te maken om versneld terug te kunnen kijken. De bloemen hebben na één of twee nachten al hun werk gedaan en verwelken in korte tijd. Maar niet getreurd, andere bloemknoppen nemen het stokje over en zorgen opnieuw voor een gele overdaad aan bloemen.

Verleidingsstrategieën

De plant doet veel moeite om voor zijn bestuiving nachtvlinders, bijen, hommels en zweefvliegen aan te trekken en gebruikt daarvoor een aantal strategieën. De bloemen zorgen ‘s nachts voor een sterke geurexplosie die nachtvlinders en bijen aantrekt. Een geur als signaal voor bestuivers dat er wat te halen valt. De geur is dan ook het sterkst waar de nectar te vinden is en ieder insect hoeft alleen maar zijn neus te volgen.

Een tweede lokmiddel voor insecten is de productie van nectar onder in de bloem. Een waterige substantie met veel suiker als ‘powerdrink’ voor insecten. Om hier bij te kunnen komen moeten insecten langs de meeldraden en de stijl met stempel. Ze nemen zo ongemerkt stuifmeel mee waarmee de volgende bloem kan worden bestoven. De driepolige stuifmeelkorrels zitten met vele minuscule draadjes aan elkaar vast. Als er een stuifmeelkorrel aan een insect blijft vastzitten trekt hij er onherroepelijk meer mee.

Een derde manier is natuurlijk de felgele kleur van de bloemen als baken in de nacht van ‘hier moet je zijn’.

Tot slot heeft de bloem een iets hogere temperatuur dan de omgeving. Op koude dagen maakt dat de bloemen voor insecten, die zichzelf niet kunnen opwarmen, heel aantrekkelijk.

Zelfbestuiving

Opmerkelijk genoeg is dat alle moeite die de plant doet om bestoven te worden van beperkt belang lijkt te zijn, aangezien de bloem zichzelf al in het gesloten stadium bestuift. Bestuiving waar geen insect aan te pas komt. Geen unicum, want dit komt bij twintig procent van alle planten voor.

Vibraties

Onderzoekers van de universiteit van Tel-Aviv hebben ontdekt dat teunisbloemen opmerken of ‘horen’ wanneer bijen de plant naderen en dan snel hun nectar zoeter maken. Ze konden proefondervindelijk aantonen dat de plant binnen drie minuten het suikergehalte van de nectar met twintig procent doet toenemen. Zonder bijengeluid of kunstmatige vibraties met dezelfde frequentie bleef het suikergehalte gelijk. Waarschijnlijk merkt de plant op dat er bijen rondvliegen door het opvangen van geluidstrillingen.

Kortom, een plant die de aandacht waard is.

Tekst en foto: Edward Sodderland

Uit de krant